Wśród negatywnych skutków użycia alkoholu na szczególną uwagę zasługują wypadki
i kolizje drogowe. Z punktu widzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego istotny jest
wpływ alkoholu na czas reakcji kierowcy, jego wzrok, funkcje intelektualne oraz zdolność
prowadzenia pojazdu. Za bardzo niebezpieczne uznaje się już względnie niskie stężenia
alkoholu we krwi, tj. 0,2–0,4‰, przy którym zdolność prowadzenia pojazdu znacznie
się pogarsza. Niewielkie ilości alkoholu — jedna lampka wina, kieliszek wódki, kufel
piwa — są niebezpieczne, gdyż powodują nieuzasadniony wzrost zaufania do swoich
umiejętności, dają odprężenie, ośmielają, zmniejszają napięcie i niepokój, poprawiają
samopoczucie, osłabiają poczucie winy i samokrytycyzm1
.
Obowiązujące w Polsce regulacje prawne stanowią, że stan pod wpływem alko-
holu lub środków działających podobnie do alkoholu w określonych okolicznościach
powoduje określone skutki prawne.
W takim wypadku konsekwencje w istotny sposób są uzależnione od zawartości
alkoholu w organizmie, a więc od tego, czy jest to stan po użyciu alkoholu, czy stan
nietrzeźwości2
. Stan nietrzeźwości w ujęciu normatywnym nie zawsze pokrywa się
z biologicznym stanem nietrzeźwości. Wynika to z indywidualnych reakcji na alkohol,
dużych różnic jeśli chodzi o procesy wchłaniania i eliminacji itp. Zdarza się, iż badany
zachowuje pełną zborność ruchów (reakcji) i w sensie biologicznym nie znajduje się
w stanie nietrzeźwości. W sensie normatywnym natomiast stwierdzenie przez biegłego
poziomu alkoholu we krwi przewyższającego 0,5‰ (0,25 mg w 1 dm3
powietrza wydy-
chanego) pozwala na przyjęcie przez organ procesowy stanu nietrzeźwości, z którym
prawo łączy określone konsekwencje3
.
Organ procesowy dąży do dokładnego określenia stężenia alkoholu we krwi bada-
nego i dlatego ocena stanu trzeźwości4
jest dokonywana na podstawie wyników labo-
ratoryjnych analiz krwi i (lub) moczu5
. Warunki i sposób przeprowadzania badań na
zawartość alkoholu w organizmie określił, w drodze rozporządzenia, minister zdrowia
i opieki społecznej6
. Wspomniane badania mogą obejmować analizę wydychanego
powietrza, krwi lub moczu.
Obecność alkoholu w powietrzu wydychanym jest efektem jego dyfuzji z krwi przez
membrany pęcherzyków płucnych. Najprostszym testem jakościowym na stwierdzenie
spożycia alkoholu jest jego woń wyczuwalna w wydychanym powietrzu. W praktyce
w celu ustalenia zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu policja stosuje trzy typy
urządzeń elektronicznych7
: urządzenia działające na podstawie pomiaru spektrofoto-
metrycznego w podczerwieni (np. Alcometr A 2.0), urządzenia działające na zasadzie
elektrodowego utleniania alkoholu (np. Alcotest 7410) oraz urządzenia wyposażone
w detektor półprzewodnikowy (np. Alert J4X).
Wyniki uzyskane z laboratoryjnego badania próby krwi i wartości otrzymane z ba-
dania wydychanego powietrza w większym lub mniejszym stopniu są zbliżone, jednakże
nie można oczekiwać w każdym wypadku pełnej ich zgodności. Spowodowane jest to
m.in. przemianami alkoholu w organizmie i technicznymi aspektami wykonania sa-
mego pomiaru. Istotne znaczenie ma rodzaj zastosowanego urządzenia8
oraz sposób
badania. Wyniki analizy powietrza wydychanego są podawane w mg/dm3
. Prawid-
łowe przeprowadzenie badania wydychanego powietrza wymaga, aby badana osoba
w sposób ciągły wykonała wydech o objętości 1,2–1,5 dm3
. Jest to warunek uzyskania
próby powietrza z pęcherzyków płucnych, które ma stały i bezpośredni związek z krwią
i tym samym w miarodajny sposób odzwierciedla stan trzeźwości. Badania urządze-
niami elektronicznymi nie należy przeprowadzać przed upływem 15 minut od chwili
zakończenia spożywania alkoholu lub palenia tytoniu przez badanego, aby wykluczyć
wpływ tzw. alkoholu zalegającego (resztkowego). Bezpośrednio po konsumpcji napoju
alkoholowego jego resztka oraz pary utrzymują się do ok. 15 minut w jamie ustnej
i górnych drogach oddechowych9
.
Badaniom laboratoryjnym poddaje się próbki płynów ustrojowych (krew i (lub)
mocz), które powinny być pobrane w możliwie krótkim czasie od zdarzenia. Próba
moczu rzadko stanowi samodzielny materiał badawczy do oceny stanu trzeźwości10.
Materiał ten pobiera się11 w ilości po 5 cm3
do dwóch pojemników jednorazowego
użytku, a na podstawie przebiegu czynności sporządza się protokół. Najczęściej spo-
tykane sposoby fałszowania moczu polegają na dodawaniu do niego detergentu lub
innego środka, rozcieńczaniu lub zamianie próbki.
Stan organizmu „po użyciu” lub „pod wpływem jakiegoś środka” najlepiej odzwier-
ciedla krew12. Do pobrania krwi jest zobowiązany lekarz bądź pielęgniarka w obecności
przedstawiciela organu ścigania lub wymiaru sprawiedliwości, lecz w praktyce jest to
najczęściej funkcjonariusz Policji. Krew pobiera się z żyły łokciowej w ilości po 5 cm3
do dwóch fiolek szklanych, po uprzednim odkażeniu skóry środkiem niezawierającym
alkoholu. Ze zwłok krew, w takiej samej ilości, jest pobierana z zatoki strzałkowej
czaszki lub żyły udowej. Zabezpieczenie próbek krwi pod względem technicznym nie
może budzić żadnych wątpliwości. Próbki krwi są zabezpieczane w standardowych
szklanych fiolkach opatrzonych banderolą z numerem kontrolnym (ryc. 18.1. i 18.2.)
i całość (wraz z Protokołem pobrania krwi) umieszcza się w kartonowym pakiecie z od-
powiadającym fiolce numerem.
Analiza ilościowa alkoholu etylowego we krwi i w moczu jest znana kryminalistyce
od dawna13. Badania próbek krwi i moczu są prowadzone metodą chromatografii
gazowej. O powszechnym zastosowaniu wspomnianej metody decydują: łatwość
przygotowania próbek do analizy, szybkość wykonania oznaczenia, czułość pomiaru
oraz duża selektywność w stosunku do etanolu. W razie badania alkoholu w płynach
ustrojowych istotna jest wiarygodność uzyskiwanych rezultatów, zapewniana przez
okresową międzynarodową kontrolę jakości badań14.
Po badaniach próbki krwi są przechowywane w temperaturze od 1°
C do 5°
C
przez rok, licząc od daty wysłania sprawozdania z przeprowadzonych badań, chyba
że zleceniodawca życzy sobie innego sposobu postępowania z daną próbką. Po tym
terminie próbki są przekazywane do zniszczenia (utylizacji), zgodnie z dyspozycją
zleceniodawcy. W sytuacji, kiedy zleceniodawca chce zarządzić jeszcze inne badania
tego materiału dowodowego w innej instytucji, ma oczywiście możliwość odebrania
pakietu z laboratorium kryminalistycznego zgodnie z procedurą.
Pobranie próby krwi do badań następuje często po upływie wielu godzin od
zdarzenia. Z reguły powodem jest ucieczka kierującego pojazdem z miejsca wy-
padku, która zwykle służy przygotowaniu odpowiedniego „alibi alkoholowego”.
Tymczasem konieczne jest ustalenie stężenia alkoholu we krwi w chwili zdarzenia.
Rekonstrukcję tego stanu w krytycznym momencie może rozstrzygnąć tzw. rachunek
retrospektywny15. Obliczenia retrospektywne nie w każdym wypadku mogą być jednak
przeprowadzone. Należy z nich zrezygnować np. w sytuacji, gdy od chwili wypadku
do momentu pobrania krwi upłynęło wiele godzin.
i kolizje drogowe. Z punktu widzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego istotny jest
wpływ alkoholu na czas reakcji kierowcy, jego wzrok, funkcje intelektualne oraz zdolność
prowadzenia pojazdu. Za bardzo niebezpieczne uznaje się już względnie niskie stężenia
alkoholu we krwi, tj. 0,2–0,4‰, przy którym zdolność prowadzenia pojazdu znacznie
się pogarsza. Niewielkie ilości alkoholu — jedna lampka wina, kieliszek wódki, kufel
piwa — są niebezpieczne, gdyż powodują nieuzasadniony wzrost zaufania do swoich
umiejętności, dają odprężenie, ośmielają, zmniejszają napięcie i niepokój, poprawiają
samopoczucie, osłabiają poczucie winy i samokrytycyzm1
.
Obowiązujące w Polsce regulacje prawne stanowią, że stan pod wpływem alko-
holu lub środków działających podobnie do alkoholu w określonych okolicznościach
powoduje określone skutki prawne.
W takim wypadku konsekwencje w istotny sposób są uzależnione od zawartości
alkoholu w organizmie, a więc od tego, czy jest to stan po użyciu alkoholu, czy stan
nietrzeźwości2
. Stan nietrzeźwości w ujęciu normatywnym nie zawsze pokrywa się
z biologicznym stanem nietrzeźwości. Wynika to z indywidualnych reakcji na alkohol,
dużych różnic jeśli chodzi o procesy wchłaniania i eliminacji itp. Zdarza się, iż badany
zachowuje pełną zborność ruchów (reakcji) i w sensie biologicznym nie znajduje się
w stanie nietrzeźwości. W sensie normatywnym natomiast stwierdzenie przez biegłego
poziomu alkoholu we krwi przewyższającego 0,5‰ (0,25 mg w 1 dm3
powietrza wydy-
chanego) pozwala na przyjęcie przez organ procesowy stanu nietrzeźwości, z którym
prawo łączy określone konsekwencje3
.
Organ procesowy dąży do dokładnego określenia stężenia alkoholu we krwi bada-
nego i dlatego ocena stanu trzeźwości4
jest dokonywana na podstawie wyników labo-
ratoryjnych analiz krwi i (lub) moczu5
. Warunki i sposób przeprowadzania badań na
zawartość alkoholu w organizmie określił, w drodze rozporządzenia, minister zdrowia
i opieki społecznej6
. Wspomniane badania mogą obejmować analizę wydychanego
powietrza, krwi lub moczu.
Obecność alkoholu w powietrzu wydychanym jest efektem jego dyfuzji z krwi przez
membrany pęcherzyków płucnych. Najprostszym testem jakościowym na stwierdzenie
spożycia alkoholu jest jego woń wyczuwalna w wydychanym powietrzu. W praktyce
w celu ustalenia zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu policja stosuje trzy typy
urządzeń elektronicznych7
: urządzenia działające na podstawie pomiaru spektrofoto-
metrycznego w podczerwieni (np. Alcometr A 2.0), urządzenia działające na zasadzie
elektrodowego utleniania alkoholu (np. Alcotest 7410) oraz urządzenia wyposażone
w detektor półprzewodnikowy (np. Alert J4X).
Wyniki uzyskane z laboratoryjnego badania próby krwi i wartości otrzymane z ba-
dania wydychanego powietrza w większym lub mniejszym stopniu są zbliżone, jednakże
nie można oczekiwać w każdym wypadku pełnej ich zgodności. Spowodowane jest to
m.in. przemianami alkoholu w organizmie i technicznymi aspektami wykonania sa-
mego pomiaru. Istotne znaczenie ma rodzaj zastosowanego urządzenia8
oraz sposób
badania. Wyniki analizy powietrza wydychanego są podawane w mg/dm3
. Prawid-
łowe przeprowadzenie badania wydychanego powietrza wymaga, aby badana osoba
w sposób ciągły wykonała wydech o objętości 1,2–1,5 dm3
. Jest to warunek uzyskania
próby powietrza z pęcherzyków płucnych, które ma stały i bezpośredni związek z krwią
i tym samym w miarodajny sposób odzwierciedla stan trzeźwości. Badania urządze-
niami elektronicznymi nie należy przeprowadzać przed upływem 15 minut od chwili
zakończenia spożywania alkoholu lub palenia tytoniu przez badanego, aby wykluczyć
wpływ tzw. alkoholu zalegającego (resztkowego). Bezpośrednio po konsumpcji napoju
alkoholowego jego resztka oraz pary utrzymują się do ok. 15 minut w jamie ustnej
i górnych drogach oddechowych9
.
Badaniom laboratoryjnym poddaje się próbki płynów ustrojowych (krew i (lub)
mocz), które powinny być pobrane w możliwie krótkim czasie od zdarzenia. Próba
moczu rzadko stanowi samodzielny materiał badawczy do oceny stanu trzeźwości10.
Materiał ten pobiera się11 w ilości po 5 cm3
do dwóch pojemników jednorazowego
użytku, a na podstawie przebiegu czynności sporządza się protokół. Najczęściej spo-
tykane sposoby fałszowania moczu polegają na dodawaniu do niego detergentu lub
innego środka, rozcieńczaniu lub zamianie próbki.
Stan organizmu „po użyciu” lub „pod wpływem jakiegoś środka” najlepiej odzwier-
ciedla krew12. Do pobrania krwi jest zobowiązany lekarz bądź pielęgniarka w obecności
przedstawiciela organu ścigania lub wymiaru sprawiedliwości, lecz w praktyce jest to
najczęściej funkcjonariusz Policji. Krew pobiera się z żyły łokciowej w ilości po 5 cm3
do dwóch fiolek szklanych, po uprzednim odkażeniu skóry środkiem niezawierającym
alkoholu. Ze zwłok krew, w takiej samej ilości, jest pobierana z zatoki strzałkowej
czaszki lub żyły udowej. Zabezpieczenie próbek krwi pod względem technicznym nie
może budzić żadnych wątpliwości. Próbki krwi są zabezpieczane w standardowych
szklanych fiolkach opatrzonych banderolą z numerem kontrolnym (ryc. 18.1. i 18.2.)
i całość (wraz z Protokołem pobrania krwi) umieszcza się w kartonowym pakiecie z od-
powiadającym fiolce numerem.
Analiza ilościowa alkoholu etylowego we krwi i w moczu jest znana kryminalistyce
od dawna13. Badania próbek krwi i moczu są prowadzone metodą chromatografii
gazowej. O powszechnym zastosowaniu wspomnianej metody decydują: łatwość
przygotowania próbek do analizy, szybkość wykonania oznaczenia, czułość pomiaru
oraz duża selektywność w stosunku do etanolu. W razie badania alkoholu w płynach
ustrojowych istotna jest wiarygodność uzyskiwanych rezultatów, zapewniana przez
okresową międzynarodową kontrolę jakości badań14.
Po badaniach próbki krwi są przechowywane w temperaturze od 1°
C do 5°
C
przez rok, licząc od daty wysłania sprawozdania z przeprowadzonych badań, chyba
że zleceniodawca życzy sobie innego sposobu postępowania z daną próbką. Po tym
terminie próbki są przekazywane do zniszczenia (utylizacji), zgodnie z dyspozycją
zleceniodawcy. W sytuacji, kiedy zleceniodawca chce zarządzić jeszcze inne badania
tego materiału dowodowego w innej instytucji, ma oczywiście możliwość odebrania
pakietu z laboratorium kryminalistycznego zgodnie z procedurą.
Pobranie próby krwi do badań następuje często po upływie wielu godzin od
zdarzenia. Z reguły powodem jest ucieczka kierującego pojazdem z miejsca wy-
padku, która zwykle służy przygotowaniu odpowiedniego „alibi alkoholowego”.
Tymczasem konieczne jest ustalenie stężenia alkoholu we krwi w chwili zdarzenia.
Rekonstrukcję tego stanu w krytycznym momencie może rozstrzygnąć tzw. rachunek
retrospektywny15. Obliczenia retrospektywne nie w każdym wypadku mogą być jednak
przeprowadzone. Należy z nich zrezygnować np. w sytuacji, gdy od chwili wypadku
do momentu pobrania krwi upłynęło wiele godzin.