W toku prowadzonych postępowań karnych organ procesowy może zasięgać opinii biegłego
albo biegłych oraz instytucji naukowych lub specjalistycznych (art. 193 § 1 i 2 k.p.k.).
Policyjna służba kryminalistyczna zaczęła się kształtować w 1919 r., przechodziła różne
koleje losu, strukturę współczesną zaś przyjęła w dniu wprowadzenia reformy administra-
cyjnej kraju (1 stycznia 1999 r.). W tabeli 25.1. przedstawiono jednostki centralne techniki
kryminalistycznej oraz osoby kierujące tymi jednostkami.
Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji
Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji działa jako instytut badawczy wchodzący
w skład Policji na podstawie przepisów prawnych12. CLKP prowadzi badania naukowe
i prace rozwojowe w zakresie techniki kryminalistycznej przydatne w zapobieganiu, wykry-
waniu i zwalczaniu przestępczości oraz prace eksperckie i analityczne. W zakresie działania
CLKP istotne miejsce zajmuje prowadzenie i rozwój wykrywczych baz danych oraz kartotek
i zbiorów zawierających informacje o liniach papilarnych osób, śladach linii papilarnych nie-
znanych sprawców przestępstw oraz o wynikach analizy DNA. CLKP prowadzi działalność
wydawniczą (publikuje czasopisma „Problemy Kryminalistyki” i „Biuletyn Informacyjny”,
zeszyty metodyczne, monografie) oraz nadzór merytoryczny nad działalnością laboratoriów
kryminalistycznych komend wojewódzkich Policji. Ważnym obszarem działalności CLKP jest
prowadzenie procesu szkolenia kandydatów na ekspertów kryminalistyki oraz nadawanie
i weryfikowanie uprawnień eksperckich (biegłym policyjnym). Centralne Laboratorium
Kryminalistyczne Policji sprawuje nadzór nad jakością pracy policyjnych laboratoriów
kryminalistycznych oraz prowadzi badania biegłości i porównania międzylaboratoryjne.
Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji zarządza dyrektor wspierany
przez Radę Naukową.
W skład CLKP wchodzą następujące komórki organizacyjne:
— Zakład Badań Dokumentów i Technik Audiowizualnych,
— Zakład Mechanoskopii i Balistyki,
— Zakład Fizykochemii,
— Zakład Biologii,
— Zakład Daktyloskopii,
— Wydział Organizacji,
— Wydział Rozwoju Naukowego,
— Zespół Finansowo-Księgowy.
Zadaniem Zakładu Badań Dokumentów i Technik Audiowizualnych jest:
— wykonywanie ekspertyz kryminalistycznych w zakresie:
• klasycznych badań dokumentów,
• technicznych badań dokumentów,
• badań odsłuchowych zakłóconych nagrań,
• autentyczności zapisów dźwiękowych,
• identyfikacji wypowiadających się osób,
• badań zapisów wizualnych,
• badań sprzętu komputerowego i cyfrowych nośników danych,
• badań wariograficznych,
• progresji wiekowej oraz odtwarzania wyglądu osób i rzeczy,
• identyfikacji osób i zwłok na podstawie zapisów wizualnych,
— utrzymanie, prowadzenie i rozwój Kartoteki Dokumentów Anonimowych,
— prowadzenie zbioru wzorów dokumentów publicznych (baza wzorców).
Zadaniem Zakładu Mechanoskopii i Balistyki jest:
— wykonywanie ekspertyz w zakresie:
• mechanoskopii,
• metaloznawstwa,
• oznaczeń identyfikacyjnych pojazdów,
• badań wypadków drogowych,
• badań broni i balistyki,
— prowadzenie zbioru łusek i pocisków z miejsc przestępstw, zbiorów łusek z broni
utraconej oraz automatycznego systemu identyfikacji broni ARSENAŁ,
— prowadzenie zbiorów wzorców broni i amunicji,
— obsługa rejestru „BROŃ” w ramach KSIP (rejestracja broni utraconej),
— prowadzenie zbioru wkładek łamanych,
— prowadzenie zbioru odwzorowań matryc służących do produkcji optycznych noś-
ników informacji.
Zadaniem Zakładu Fizykochemii jest:
— wykonywanie ekspertyz w zakresie:
• badań narkotyków,
• badań zawartości alkoholu i środków działających podobnie do alkoholu w płynach
ustrojowych człowieka,
• badań mikrośladów,
• badań substancji łatwopalnych, materiałów łatwopalnych i alkoholi;
• badań GSR,
— wykonywanie profilowania amfetaminy i prekursorów, prowadzenie zbioru
PROFIL.
Zadaniem Zakładu Biologii jest:
— wykonywanie badań biologicznych,
— prowadzenie bazy danych DNA,
— wymiana międzynarodowa wyników analiz DNA.
Zadaniem Zakładu Daktyloskopii jest:
— wykonywanie ekspertyz w zakresie:
• identyfikacji daktyloskopijnej,
• identyfikacji osób na podstawie czerwieni wargowej,
• identyfikacji osób na podstawie śladów czerwieni wargowej,
• badania śladów rękawiczek,
• badań traseologicznych,
• identyfikacji użytkowników obuwia,
• wizualizacji śladów,
— prowadzenie Centralnej Registratury Daktyloskopijnej, Krajowej Sieci Automatycz-
nego Systemu Identyfikacji Daktyloskopijnej (AFIS),
— zapewnienie funkcjonowania NAP EURODAC,
— realizowanie współpracy międzynarodowej w zakresie wymiany danych daktylo-
skopijnych.
Laboratoria kryminalistyczne komend wojewódzkich Policji
W komendzie wojewódzkiej Policji można utworzyć komórkę organizacyjną określaną jako
laboratorium kryminalistyczne. W szesnastu komendach wojewódzkich Policji i Komendzie
Stołecznej Policji funkcjonują takie komórki (laboratoria kryminalistyczne). Ich zadaniem
jest „zapewnianie odpowiednich środków do techniczno-kryminalistycznego zabezpieczenia
miejsca zdarzenia oraz wykonywania badań kryminalistycznych, a także wsparcia w tym
zakresie jednostek Policji oraz odpłatnie na rzecz podmiotów pozapolicyjnych” (§ 29 pkt
21 zarządzenia)14.
Zakres wykonywanych w laboratoriach kryminalistycznych komend wojewódzkich Po-
licji ekspertyz kryminalistycznych — pod względem reprezentowanych specjalności — jest
zbliżony do oferty ekspertyz CLKP (odpowiednim Zakładom CLKP odpowiadają pracownie
laboratoriów kryminalistycznych komend wojewódzkich Policji). Oczywiście pracownie
laboratoriów kryminalistycznych komend wojewódzkich Policji nie są wyposażone w tak
specjalistyczną aparaturę i środki (np. zbiory, kartoteki), jak zakłady CLKP. Po pierwsze
nie ma takiej potrzeby, po drugie byłoby to nieuzasadnione ekonomicznie, a po trzecie
ekspert laboratorium komendy wojewódzkiej Policji może zawsze skorzystać z możliwości
przeprowadzenia badań cząstkowych na specjalistycznym sprzęcie w CLKP. Nie wszystkie
badania kryminalistyczne są wykonywane w każdym z laboratoriów komend wojewódzkich
Policji. Badania zawartości alkoholu we krwi są np. prowadzone w jedenastu laboratoriach
kryminalistycznych komend wojewódzkich (obowiązuje regionalizacja).
Szczegółowe informacje na temat badań kryminalistycznych wykonywanych w danym
laboratorium komendy wojewódzkiej można uzyskać w sekretariacie tego laboratorium.
W razie wątpliwości co do możliwości wykonania ekspertyzy oraz uzyskania adresu bie-
głego albo placówki naukowej lub specjalistycznej, należy kontaktować się z właściwym
terytorialnie laboratorium kryminalistycznym.
Komórki organizacyjne — ogniwa lub samodzielne stanowiska techniki kryminalistycznej
mogą być tworzone w komendach miejskich, powiatowych, komisariatach i komisariatach
specjalistycznych Policji. Ich zadaniem jest „realizowanie czynności w zakresie technicznej
kryminalistycznej obsługi miejsc zdarzeń oraz przeprowadzanie badań kryminalistycznych
śladów i dowodów” (§ 30 pkt 5 zarządzenia nr 1041/2007).
Instytut Ekspertyz Sądowych im. prof. dr. Jana Sehna
Instytut Ekspertyz Sądowych powstał na mocy rozporządzenia ministra sprawiedliwości
z 25 listopada 1929 r., które w zasadzie sankcjonowało stan faktyczny: od 1927 r. funk-
cjonował tworzony przez sędziego śledczego Józefa Skorżyńskiego Instytut do Badań
Naukowo-Sądowych. Początkowo prowadzono badania fizykochemiczne, następnie che-
miczno-toksykologiczne (od września 1929 r.) i, nieco później, biologiczne. Po wybuchu
II wojny światowej aparaturę Instytutu przejęli okupanci niemieccy, a część wyposażenia
(meble i szkło laboratoryjne) oraz dokumentację i archiwum przewieziono do pracującego
w Krakowie pod kierownictwem dr. Jana Zygmunta Robla Oddziału Chemicznego Pań-
stwowego Instytutu Medycyny Sądowej i Kryminalistyki. Po wyzwoleniu Krakowa w styczniu
1945 r. dr J.Z. Robel zorganizował Instytut Ekspertyz Sądowych (korzystając z wydatnej
pomocy Uniwersytetu Jagiellońskiego). W latach 1949–1965 Instytutem kierował prof.
dr Jan Sehn, zapewniając dalszy jego rozwój naukowo-badawczy i nowe rozwiązania
organizacyjne. Kolejnym dyrektorem Instytutu był prof. dr Jan Markiewicz (1966–1991),
następnie zaś pracami tej zasłużonej placówki kierował Aleksander Głazek (do swojej
śmierci w 2009 r.).
Struktura Instytutu Ekspertyz Sądowych im. prof. dr. Jana Sehna (organizacyjne komórki
merytoryczne) wygląda następująco:
Zakład Toksykologii Sądowej:
— pracownia analiz toksykologicznych,
— pracownia trucizn nieorganicznych,
— pracownia badania alkoholu i narkotyków;
Zakład Kryminalistyki:
— pracownia badania mikrośladów,
— pracownia badania pisma ręcznego i dokumentów,
— pracownia analizy mowy i nagrań,
— pracownia daktyloskopii i antroposkopii sądowej;
Zakład Badania Wypadków Drogowych:
— pracownia badania wypadków drogowych w Krakowie,
— pracownia badania wypadków drogowych w Gdańsku,
— pracownia badania wypadków drogowych w Poznaniu;
Zakład Psychologii Sądowej;
Pracownia Genetyki Sądowej;
Pracownia Informatyki Sądowej.
Instytutem kierują dyrektor i dyrektor naukowy (z pomocą Rady Naukowej). Instytut
prowadzi badania naukowe w dziedzinie nauk sądowych, wykonuje ekspertyzy na
potrzeby organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz zajmuje się działalnością
szkoleniową. Współpracuje z międzynarodowymi organizacjami eksperckimi, organizuje
europejskie i światowe sympozja oraz kongresy. Pracownicy Instytutu aktywnie uczest-
niczą w krajowych i zagranicznych spotkaniach ekspertów. IES publikuje periodyki
„Z Zagadnień Nauk Sądowych” i ,,Paragraf na Drodze”, a w serii „Biblioteka Prawa
Dowodowego”15 wydaje monografie poświęcone poszczególnym dziedzinom krymina-
listyki.
Biuro Ekspertyz Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego
W 1997 r. Zarząd Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego powołał Biuro Ekspertyz
PTK. U podstaw powołania Biura tkwiła potrzeba wypełnienia kształtującej się od pewnego
czasu luki związanej z przedłużającymi się terminami wykonania badań kryminalistycznych
przez funkcjonujące do tej pory specjalistyczne instytucje. Czas oczekiwania na opinie w nie-
których specjalnościach kryminalistycznych wynosił pół roku, rok, a w wypadku ekspertyz
fonoskopijnych dochodził do dwu lat. W krótkim czasie skompletowano zespół biegłych
podstawowych specjalności kryminalistycznych. Są wśród nich nauczyciele akademiccy
(z zakładów i katedr kryminalistyki), posiadający uprawnienia eksperckie wykładowcy
szkół Policji, czynni i emerytowani biegli z laboratoriów kryminalistycznych Policji, ABW
i in. oraz biegli z list sądów okręgowych. Szczególnie istotna jest możliwość wykorzystania
znacznych umiejętności i bogatego doświadczenia emerytowanych ekspertów policyjnych.
Biegli Biura Ekspertyz PTK wydają opinie na potrzeby organów ścigania i wymiaru spra-
wiedliwości z następujących dziedzin kryminalistyki:
— badania dokumentów (pisma ręcznego, maszynopisów, techniczne, autentyczności
dokumentów krajowych i zagranicznych),
— badania broni i balistyczne,
— badania dermatoskopijne (daktyloskopijne i inne),
— badania traseologiczne,
— badania fizykochemiczne (w tym narkotyków),
— badania z zakresu fotografii i technik audiowizualnych,
— badania antropologiczne,
— badania elektrotechniczne,
— badania wariograficzne,
— badania z zakresu informatyki,
— badania fonoskopijne,
— badania mechanoskopijne,
— badania śladów rękawiczek,
— badania wypadków komunikacyjnych,
— badania biologiczne (w tym genetyczne) i antropologiczne,
— badania osmologiczne,
— badania psychologiczne,
— badania autentyczności numerów identyfikacyjnych pojazdów samochodowych,
— badania urządzeń technicznego zabezpieczenia osób i mienia,
— badania z zakresu taktyki kryminalistycznej,
— inne badania kryminalistyczne oraz bazujące na dorobku nauk pokrewnych krymi-
nalistyce.
Biuro Ekspertyz PTK zatrudnia kilkudziesięciu specjalistów. Koszt badań jest po-
równywalny z kosztami ekspertyz wykonywanych w laboratoriach kryminalistycznych
Policji.
Katedry i zakłady medycyny sądowej wydziałów medycznych
uniwersytetów oraz uniwersytetów medycznych
Katedry prowadzące działalność naukowo-badawczą i dydaktyczną oraz zakłady me-
dycyny sądowej uczelni medycznych wykonują ekspertyzy w zakresie ustalania czasu
i przyczyn zgonu, związku zgonu z karygodnym działaniem lub zaniechaniem osób dru-
gich, tożsamości zwłok, rodzaju i przyczyn powstania obrażeń u osób pokrzywdzonych,
oskarżonych lub podejrzanych. W zakładach medycyny sądowej prowadzi się również
badania toksykologiczne, śladów biologicznych oraz z dziedziny alkohologii sądowo-
lekarskiej.
Inne instytucje
Poza wymienionymi instytucjami specjalistycznymi, na zlecenie organów procesowych
mogą prowadzić badania i wydawać opinie także instytucje naukowe (art. 193 § 2 k.p.k.),
zgodnie z profilem swojej działalności naukowo-badawczej. Należą do nich uniwersyteckie
katedry kryminalistyki oraz przemysłowe instytuty naukowo-badawcze.
Ekspertyzy na zlecenie organów procesowych wykonują również prywatne, komercyjne
laboratoria kryminalistyczne, prowadzone najczęściej przez emerytowanych ekspertów
policyjnych, a nawet techników kryminalistycznych. Organ procesowy mający możliwość
wyboru instytucji powinien kierować się jej rangą (pozycją w rankingu), wyposażeniem,
klasą zatrudnionych w niej specjalistów, kosztami oraz terminem, w jakim opinia zostanie
wydana
Biegli z list sądów okręgowych
Organ procesowy może powołać do wydania opinii biegłego z listy biegłych sądowych,
ustanowionych przy każdym sądzie okręgowym. Listy te, publikowane na początku roku
kalendarzowego, są dostępne w sekretariatach sądów okręgowych i sądów rejonowych.
Prowadzone są według gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innych umiejętności
(zawodu, hobby). Wpis na listę następuje na prośbę zainteresowanej osoby i po spełnieniu
następujących warunków:
— ma pełnię praw cywilnych i obywatelskich,
— ukończył 25 lat życia,
— posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki
(...), dla której ma być ustanowiony (fakt ich posiadania należy udokumentować
dyplomami ukończenia studiów, świadectwami odbycia szkoleń i kursów, upraw-
nieniami mistrzowskimi itp.),
— daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego,
Osobę czynną zawodowo ustanawia się biegłym po zasięgnięciu opinii zakładu pracy
zatrudniającego tą osobę, a osobę wykonującą wolny zawód po zaopiniowaniu przez
organizację zawodową, do której należy.
Kandydata na biegłego sądowego może wskazać — na życzenie prezesa sądu okręgowego,
wynikające z potrzeby funkcjonowania przy danym sądzie biegłego określonej specjalności
— pracodawca, stowarzyszenie, organizacja zawodowa, szkoła wyższa, instytucja lub urząd
państwowy.
Kadencja biegłego sądowego trwa pięć lat i po upływie tego okresu może być przedłu-
żona na następny okres.
Liczby specjalności i biegłych występujących na listach są różne dla różnych sądów
okręgowych.
Wśród specjalności występują takie, które są reprezentowane przez dużą liczbę biegłych,
np. budownictwo, kryminalistyczne badania dokumentów, wypadki drogowe, wycena
nieruchomości oraz specjalności reprezentowane tylko w jednym z sądów przez jednego
biegłego, np. numizmatyka lub stemplarstwo.
albo biegłych oraz instytucji naukowych lub specjalistycznych (art. 193 § 1 i 2 k.p.k.).
Policyjna służba kryminalistyczna zaczęła się kształtować w 1919 r., przechodziła różne
koleje losu, strukturę współczesną zaś przyjęła w dniu wprowadzenia reformy administra-
cyjnej kraju (1 stycznia 1999 r.). W tabeli 25.1. przedstawiono jednostki centralne techniki
kryminalistycznej oraz osoby kierujące tymi jednostkami.
Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji
Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji działa jako instytut badawczy wchodzący
w skład Policji na podstawie przepisów prawnych12. CLKP prowadzi badania naukowe
i prace rozwojowe w zakresie techniki kryminalistycznej przydatne w zapobieganiu, wykry-
waniu i zwalczaniu przestępczości oraz prace eksperckie i analityczne. W zakresie działania
CLKP istotne miejsce zajmuje prowadzenie i rozwój wykrywczych baz danych oraz kartotek
i zbiorów zawierających informacje o liniach papilarnych osób, śladach linii papilarnych nie-
znanych sprawców przestępstw oraz o wynikach analizy DNA. CLKP prowadzi działalność
wydawniczą (publikuje czasopisma „Problemy Kryminalistyki” i „Biuletyn Informacyjny”,
zeszyty metodyczne, monografie) oraz nadzór merytoryczny nad działalnością laboratoriów
kryminalistycznych komend wojewódzkich Policji. Ważnym obszarem działalności CLKP jest
prowadzenie procesu szkolenia kandydatów na ekspertów kryminalistyki oraz nadawanie
i weryfikowanie uprawnień eksperckich (biegłym policyjnym). Centralne Laboratorium
Kryminalistyczne Policji sprawuje nadzór nad jakością pracy policyjnych laboratoriów
kryminalistycznych oraz prowadzi badania biegłości i porównania międzylaboratoryjne.
Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji zarządza dyrektor wspierany
przez Radę Naukową.
W skład CLKP wchodzą następujące komórki organizacyjne:
— Zakład Badań Dokumentów i Technik Audiowizualnych,
— Zakład Mechanoskopii i Balistyki,
— Zakład Fizykochemii,
— Zakład Biologii,
— Zakład Daktyloskopii,
— Wydział Organizacji,
— Wydział Rozwoju Naukowego,
— Zespół Finansowo-Księgowy.
Zadaniem Zakładu Badań Dokumentów i Technik Audiowizualnych jest:
— wykonywanie ekspertyz kryminalistycznych w zakresie:
• klasycznych badań dokumentów,
• technicznych badań dokumentów,
• badań odsłuchowych zakłóconych nagrań,
• autentyczności zapisów dźwiękowych,
• identyfikacji wypowiadających się osób,
• badań zapisów wizualnych,
• badań sprzętu komputerowego i cyfrowych nośników danych,
• badań wariograficznych,
• progresji wiekowej oraz odtwarzania wyglądu osób i rzeczy,
• identyfikacji osób i zwłok na podstawie zapisów wizualnych,
— utrzymanie, prowadzenie i rozwój Kartoteki Dokumentów Anonimowych,
— prowadzenie zbioru wzorów dokumentów publicznych (baza wzorców).
Zadaniem Zakładu Mechanoskopii i Balistyki jest:
— wykonywanie ekspertyz w zakresie:
• mechanoskopii,
• metaloznawstwa,
• oznaczeń identyfikacyjnych pojazdów,
• badań wypadków drogowych,
• badań broni i balistyki,
— prowadzenie zbioru łusek i pocisków z miejsc przestępstw, zbiorów łusek z broni
utraconej oraz automatycznego systemu identyfikacji broni ARSENAŁ,
— prowadzenie zbiorów wzorców broni i amunicji,
— obsługa rejestru „BROŃ” w ramach KSIP (rejestracja broni utraconej),
— prowadzenie zbioru wkładek łamanych,
— prowadzenie zbioru odwzorowań matryc służących do produkcji optycznych noś-
ników informacji.
Zadaniem Zakładu Fizykochemii jest:
— wykonywanie ekspertyz w zakresie:
• badań narkotyków,
• badań zawartości alkoholu i środków działających podobnie do alkoholu w płynach
ustrojowych człowieka,
• badań mikrośladów,
• badań substancji łatwopalnych, materiałów łatwopalnych i alkoholi;
• badań GSR,
— wykonywanie profilowania amfetaminy i prekursorów, prowadzenie zbioru
PROFIL.
Zadaniem Zakładu Biologii jest:
— wykonywanie badań biologicznych,
— prowadzenie bazy danych DNA,
— wymiana międzynarodowa wyników analiz DNA.
Zadaniem Zakładu Daktyloskopii jest:
— wykonywanie ekspertyz w zakresie:
• identyfikacji daktyloskopijnej,
• identyfikacji osób na podstawie czerwieni wargowej,
• identyfikacji osób na podstawie śladów czerwieni wargowej,
• badania śladów rękawiczek,
• badań traseologicznych,
• identyfikacji użytkowników obuwia,
• wizualizacji śladów,
— prowadzenie Centralnej Registratury Daktyloskopijnej, Krajowej Sieci Automatycz-
nego Systemu Identyfikacji Daktyloskopijnej (AFIS),
— zapewnienie funkcjonowania NAP EURODAC,
— realizowanie współpracy międzynarodowej w zakresie wymiany danych daktylo-
skopijnych.
Laboratoria kryminalistyczne komend wojewódzkich Policji
W komendzie wojewódzkiej Policji można utworzyć komórkę organizacyjną określaną jako
laboratorium kryminalistyczne. W szesnastu komendach wojewódzkich Policji i Komendzie
Stołecznej Policji funkcjonują takie komórki (laboratoria kryminalistyczne). Ich zadaniem
jest „zapewnianie odpowiednich środków do techniczno-kryminalistycznego zabezpieczenia
miejsca zdarzenia oraz wykonywania badań kryminalistycznych, a także wsparcia w tym
zakresie jednostek Policji oraz odpłatnie na rzecz podmiotów pozapolicyjnych” (§ 29 pkt
21 zarządzenia)14.
Zakres wykonywanych w laboratoriach kryminalistycznych komend wojewódzkich Po-
licji ekspertyz kryminalistycznych — pod względem reprezentowanych specjalności — jest
zbliżony do oferty ekspertyz CLKP (odpowiednim Zakładom CLKP odpowiadają pracownie
laboratoriów kryminalistycznych komend wojewódzkich Policji). Oczywiście pracownie
laboratoriów kryminalistycznych komend wojewódzkich Policji nie są wyposażone w tak
specjalistyczną aparaturę i środki (np. zbiory, kartoteki), jak zakłady CLKP. Po pierwsze
nie ma takiej potrzeby, po drugie byłoby to nieuzasadnione ekonomicznie, a po trzecie
ekspert laboratorium komendy wojewódzkiej Policji może zawsze skorzystać z możliwości
przeprowadzenia badań cząstkowych na specjalistycznym sprzęcie w CLKP. Nie wszystkie
badania kryminalistyczne są wykonywane w każdym z laboratoriów komend wojewódzkich
Policji. Badania zawartości alkoholu we krwi są np. prowadzone w jedenastu laboratoriach
kryminalistycznych komend wojewódzkich (obowiązuje regionalizacja).
Szczegółowe informacje na temat badań kryminalistycznych wykonywanych w danym
laboratorium komendy wojewódzkiej można uzyskać w sekretariacie tego laboratorium.
W razie wątpliwości co do możliwości wykonania ekspertyzy oraz uzyskania adresu bie-
głego albo placówki naukowej lub specjalistycznej, należy kontaktować się z właściwym
terytorialnie laboratorium kryminalistycznym.
Komórki organizacyjne — ogniwa lub samodzielne stanowiska techniki kryminalistycznej
mogą być tworzone w komendach miejskich, powiatowych, komisariatach i komisariatach
specjalistycznych Policji. Ich zadaniem jest „realizowanie czynności w zakresie technicznej
kryminalistycznej obsługi miejsc zdarzeń oraz przeprowadzanie badań kryminalistycznych
śladów i dowodów” (§ 30 pkt 5 zarządzenia nr 1041/2007).
Instytut Ekspertyz Sądowych im. prof. dr. Jana Sehna
Instytut Ekspertyz Sądowych powstał na mocy rozporządzenia ministra sprawiedliwości
z 25 listopada 1929 r., które w zasadzie sankcjonowało stan faktyczny: od 1927 r. funk-
cjonował tworzony przez sędziego śledczego Józefa Skorżyńskiego Instytut do Badań
Naukowo-Sądowych. Początkowo prowadzono badania fizykochemiczne, następnie che-
miczno-toksykologiczne (od września 1929 r.) i, nieco później, biologiczne. Po wybuchu
II wojny światowej aparaturę Instytutu przejęli okupanci niemieccy, a część wyposażenia
(meble i szkło laboratoryjne) oraz dokumentację i archiwum przewieziono do pracującego
w Krakowie pod kierownictwem dr. Jana Zygmunta Robla Oddziału Chemicznego Pań-
stwowego Instytutu Medycyny Sądowej i Kryminalistyki. Po wyzwoleniu Krakowa w styczniu
1945 r. dr J.Z. Robel zorganizował Instytut Ekspertyz Sądowych (korzystając z wydatnej
pomocy Uniwersytetu Jagiellońskiego). W latach 1949–1965 Instytutem kierował prof.
dr Jan Sehn, zapewniając dalszy jego rozwój naukowo-badawczy i nowe rozwiązania
organizacyjne. Kolejnym dyrektorem Instytutu był prof. dr Jan Markiewicz (1966–1991),
następnie zaś pracami tej zasłużonej placówki kierował Aleksander Głazek (do swojej
śmierci w 2009 r.).
Struktura Instytutu Ekspertyz Sądowych im. prof. dr. Jana Sehna (organizacyjne komórki
merytoryczne) wygląda następująco:
Zakład Toksykologii Sądowej:
— pracownia analiz toksykologicznych,
— pracownia trucizn nieorganicznych,
— pracownia badania alkoholu i narkotyków;
Zakład Kryminalistyki:
— pracownia badania mikrośladów,
— pracownia badania pisma ręcznego i dokumentów,
— pracownia analizy mowy i nagrań,
— pracownia daktyloskopii i antroposkopii sądowej;
Zakład Badania Wypadków Drogowych:
— pracownia badania wypadków drogowych w Krakowie,
— pracownia badania wypadków drogowych w Gdańsku,
— pracownia badania wypadków drogowych w Poznaniu;
Zakład Psychologii Sądowej;
Pracownia Genetyki Sądowej;
Pracownia Informatyki Sądowej.
Instytutem kierują dyrektor i dyrektor naukowy (z pomocą Rady Naukowej). Instytut
prowadzi badania naukowe w dziedzinie nauk sądowych, wykonuje ekspertyzy na
potrzeby organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz zajmuje się działalnością
szkoleniową. Współpracuje z międzynarodowymi organizacjami eksperckimi, organizuje
europejskie i światowe sympozja oraz kongresy. Pracownicy Instytutu aktywnie uczest-
niczą w krajowych i zagranicznych spotkaniach ekspertów. IES publikuje periodyki
„Z Zagadnień Nauk Sądowych” i ,,Paragraf na Drodze”, a w serii „Biblioteka Prawa
Dowodowego”15 wydaje monografie poświęcone poszczególnym dziedzinom krymina-
listyki.
Biuro Ekspertyz Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego
W 1997 r. Zarząd Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego powołał Biuro Ekspertyz
PTK. U podstaw powołania Biura tkwiła potrzeba wypełnienia kształtującej się od pewnego
czasu luki związanej z przedłużającymi się terminami wykonania badań kryminalistycznych
przez funkcjonujące do tej pory specjalistyczne instytucje. Czas oczekiwania na opinie w nie-
których specjalnościach kryminalistycznych wynosił pół roku, rok, a w wypadku ekspertyz
fonoskopijnych dochodził do dwu lat. W krótkim czasie skompletowano zespół biegłych
podstawowych specjalności kryminalistycznych. Są wśród nich nauczyciele akademiccy
(z zakładów i katedr kryminalistyki), posiadający uprawnienia eksperckie wykładowcy
szkół Policji, czynni i emerytowani biegli z laboratoriów kryminalistycznych Policji, ABW
i in. oraz biegli z list sądów okręgowych. Szczególnie istotna jest możliwość wykorzystania
znacznych umiejętności i bogatego doświadczenia emerytowanych ekspertów policyjnych.
Biegli Biura Ekspertyz PTK wydają opinie na potrzeby organów ścigania i wymiaru spra-
wiedliwości z następujących dziedzin kryminalistyki:
— badania dokumentów (pisma ręcznego, maszynopisów, techniczne, autentyczności
dokumentów krajowych i zagranicznych),
— badania broni i balistyczne,
— badania dermatoskopijne (daktyloskopijne i inne),
— badania traseologiczne,
— badania fizykochemiczne (w tym narkotyków),
— badania z zakresu fotografii i technik audiowizualnych,
— badania antropologiczne,
— badania elektrotechniczne,
— badania wariograficzne,
— badania z zakresu informatyki,
— badania fonoskopijne,
— badania mechanoskopijne,
— badania śladów rękawiczek,
— badania wypadków komunikacyjnych,
— badania biologiczne (w tym genetyczne) i antropologiczne,
— badania osmologiczne,
— badania psychologiczne,
— badania autentyczności numerów identyfikacyjnych pojazdów samochodowych,
— badania urządzeń technicznego zabezpieczenia osób i mienia,
— badania z zakresu taktyki kryminalistycznej,
— inne badania kryminalistyczne oraz bazujące na dorobku nauk pokrewnych krymi-
nalistyce.
Biuro Ekspertyz PTK zatrudnia kilkudziesięciu specjalistów. Koszt badań jest po-
równywalny z kosztami ekspertyz wykonywanych w laboratoriach kryminalistycznych
Policji.
Katedry i zakłady medycyny sądowej wydziałów medycznych
uniwersytetów oraz uniwersytetów medycznych
Katedry prowadzące działalność naukowo-badawczą i dydaktyczną oraz zakłady me-
dycyny sądowej uczelni medycznych wykonują ekspertyzy w zakresie ustalania czasu
i przyczyn zgonu, związku zgonu z karygodnym działaniem lub zaniechaniem osób dru-
gich, tożsamości zwłok, rodzaju i przyczyn powstania obrażeń u osób pokrzywdzonych,
oskarżonych lub podejrzanych. W zakładach medycyny sądowej prowadzi się również
badania toksykologiczne, śladów biologicznych oraz z dziedziny alkohologii sądowo-
lekarskiej.
Inne instytucje
Poza wymienionymi instytucjami specjalistycznymi, na zlecenie organów procesowych
mogą prowadzić badania i wydawać opinie także instytucje naukowe (art. 193 § 2 k.p.k.),
zgodnie z profilem swojej działalności naukowo-badawczej. Należą do nich uniwersyteckie
katedry kryminalistyki oraz przemysłowe instytuty naukowo-badawcze.
Ekspertyzy na zlecenie organów procesowych wykonują również prywatne, komercyjne
laboratoria kryminalistyczne, prowadzone najczęściej przez emerytowanych ekspertów
policyjnych, a nawet techników kryminalistycznych. Organ procesowy mający możliwość
wyboru instytucji powinien kierować się jej rangą (pozycją w rankingu), wyposażeniem,
klasą zatrudnionych w niej specjalistów, kosztami oraz terminem, w jakim opinia zostanie
wydana
Biegli z list sądów okręgowych
Organ procesowy może powołać do wydania opinii biegłego z listy biegłych sądowych,
ustanowionych przy każdym sądzie okręgowym. Listy te, publikowane na początku roku
kalendarzowego, są dostępne w sekretariatach sądów okręgowych i sądów rejonowych.
Prowadzone są według gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innych umiejętności
(zawodu, hobby). Wpis na listę następuje na prośbę zainteresowanej osoby i po spełnieniu
następujących warunków:
— ma pełnię praw cywilnych i obywatelskich,
— ukończył 25 lat życia,
— posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki
(...), dla której ma być ustanowiony (fakt ich posiadania należy udokumentować
dyplomami ukończenia studiów, świadectwami odbycia szkoleń i kursów, upraw-
nieniami mistrzowskimi itp.),
— daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego,
Osobę czynną zawodowo ustanawia się biegłym po zasięgnięciu opinii zakładu pracy
zatrudniającego tą osobę, a osobę wykonującą wolny zawód po zaopiniowaniu przez
organizację zawodową, do której należy.
Kandydata na biegłego sądowego może wskazać — na życzenie prezesa sądu okręgowego,
wynikające z potrzeby funkcjonowania przy danym sądzie biegłego określonej specjalności
— pracodawca, stowarzyszenie, organizacja zawodowa, szkoła wyższa, instytucja lub urząd
państwowy.
Kadencja biegłego sądowego trwa pięć lat i po upływie tego okresu może być przedłu-
żona na następny okres.
Liczby specjalności i biegłych występujących na listach są różne dla różnych sądów
okręgowych.
Wśród specjalności występują takie, które są reprezentowane przez dużą liczbę biegłych,
np. budownictwo, kryminalistyczne badania dokumentów, wypadki drogowe, wycena
nieruchomości oraz specjalności reprezentowane tylko w jednym z sądów przez jednego
biegłego, np. numizmatyka lub stemplarstwo.
Ostatnia edycja: