Materiał dowodowy będący przedmiotem badania fizykochemicznego jest ujawniany i zabezpieczany podczas prowadzenia czynności procesowych, takich jak: oględziny miejsca
zdarzenia, oględziny osoby, rzeczy lub zwłok, przeszukanie oraz eksperyment procesowo-
-kryminalistyczny. Materiał uzyskany w trakcie realizacji czynności operacyjnych, np. zakup
kontrolowany substancji psychotropowej, może być badany wstępnie (biegły może pełnić
rolę specjalisty wezwanego przez organ procesowy) lub po przetworzeniu w materiał
procesowy.
Ujawnianie śladów w skali makro nie powinno przysparzać większych problemów. Wska-
zana jest tu systematyczna i szczegółowa obserwacja oraz, niejednokrotnie, zastosowanie
źródeł promieniowania widzialnego i nadfioletowego, prostych urządzeń powiększających lub
przetworników podczerwieni. Ujawnienie niektórych rodzajów śladów niezależnie od ich masy,
wielkości lub objętości może wymagać zastosowania specjalnego sprzętu lub metod, np.:
— wykrycie gazów w atmosferze może być ułatwione dzięki zastosowaniu wykrywacza
gazów z zestawem rurek wskaźnikowych, w których — w obecności określonego gazu
— następuje barwna reakcja ze wskaźnikiem,
— przedmiot metalowy, np. w wysokiej, gęstej trawie lub w zbiorniku wodnym można
wykryć urządzeniem do wykrywania metali,
— poszukiwania środków odurzających lub substancji psychotropowych, materiałów
wybuchowych i pozostałości ropopochodnych materiałów łatwopalnych z użyciem
psów specjalnych Policji.
W oględzinach miejsc katastrof, pożarów, wybuchów lub laboratoriów narkotykowych
może uczestniczyć biegły fizykochemik (w charakterze figury procesowej — specjalisty)
realizujący następujące zadania:
— kierowanie grupą w zakresie ujawniania i zabezpieczania śladów,
— wstępne eliminowanie śladów niezwiązanych ze zdarzeniem,
— ukierunkowanie poszukiwań określonego materiału porównawczego,
— udział w opracowaniu rekonstrukcji, a następnie wersji zdarzenia,
— uczestniczenie w planowaniu dalszych czynności śledczych.
Uczestnicy oględzin, a szczególnie specjalista zabezpieczający pod względem technicznym
nieznaną substancję lub urządzenie, powinni liczyć się z ewentualnością, że mogą mieć
do czynienia z substancją toksyczną, żrącą, duszącą lub parzącą, z urządzeniem niebez-
piecznym, np. specjalnie spreparowaną bombą, i dlatego muszą zachować szczególną
ostrożność i pełną kontrolę nad swoim zachowaniem.
Ważną funkcję w technicznym zabezpieczeniu śladów do badania fizykochemicznego
pełni opakowanie. Powinno ono:
— być czyste i suche,
— być obojętne chemicznie w stosunku do zabezpieczanej substancji,
— zachowywać szczelność (chociaż nie jest to konieczne w stosunku do wszystkich
substancji, np. próbek szkła, płytki powłoki lakierniczej),
— mieć odpowiednią wytrzymałość mechaniczną,
— mieć określoną wielkość lub pojemność, adekwatną do wielkości lub objętości za-
bezpieczanego materiału dowodowego.
Prawie wszystkie wymienione warunki spełniają opakowania szklane, oczywiście poza
wytrzymałością mechaniczną. Obecnie na rynku są dostępne opakowania wykonane
z różnych materiałów i o różnorodnej wielkości — szklane, plastikowe, foliowe, tekturowe,
papierowe. Wybór opakowania zależy przede wszystkim od stwierdzonych w trakcie oglę-
dzin lub przewidywanych właściwości zabezpieczanego dowodu, wiedzy i umiejętności
specjalisty oraz wyposażenia go w środki i materiały techniki kryminalistycznej.
Szczegółowy opis sposobu ujawnienia i technicznego zabezpieczenia, właściwości
i miejsca ujawnienia śladu zawarty w protokole oględzin spełnia wymagania procesowego
zabezpieczenia dowodów. Dodatkowe formy to: metryczka dołączona do śladu, fotografia
lub inna forma utrwalenia wyglądu oraz umieszczenie na szkicu kryminalistycznym.
Poszukując materiału porównawczego do badania fizykochemicznego śladu,
należy zwracać uwagę na substancje o właściwościach podobnych do właściwości
materiału dowodowego. Szczególnie należy brać pod uwagę: stan skupienia, barwę,
połysk, zapach oraz inne cechy charakterystyczne substancji podobne do właściwości
materiału dowodowego. Do badania porównawczego powinno się zabezpieczać
substancję również wtedy, gdy zachodzi prawdopodobieństwo, iż mogły w niej zajść
zmiany wynikające z odparowania, wyschnięcia, zawilgotnienia itp. Wielkość próbki
zabezpieczanego materiału porównawczego jest zależna od jego ilości w miejscu po-
bierania. Jeżeli substancji stanowiącej materiał porównawczy jest niewiele — należy
zabezpieczyć wszystko; gdy występuje w większych ilościach — pobrać tyle, by wy-
starczyło do badania głównego i kontrolnego. W trakcie badania zawsze zużywa się
więcej materiału porównawczego, ponieważ badając materiał porównawczy, biegły
poszukuje optymalnej metody badania, a poza tym ilość materiału dowodowego jest
określona i ograniczona. Dopiero w dalszej kolejności temu samemu badaniu poddaje
się materiał dowodowy.
W wypadku, gdy materiał porównawczy występuje w nieograniczonej lub większej ilości,
należy pobrać próbkę:
— substancji stałej rzędu kilkudziesięciu gramów,
— substancji ciekłej lub gazowej rzędu kilkuset cm3
.
Podczas pobierania materiału porównawczego należy pamiętać o przestrzeganiu
zasady reprezentatywności pobieranego materiału. Osiągnąć to można, pobierając wiele
próbek z różnych miejsc danego obiektu, pojemnika itp. lub, jeżeli jest to możliwe, pobrać
próbkę po uprzednim wymieszaniu całej masy.
zdarzenia, oględziny osoby, rzeczy lub zwłok, przeszukanie oraz eksperyment procesowo-
-kryminalistyczny. Materiał uzyskany w trakcie realizacji czynności operacyjnych, np. zakup
kontrolowany substancji psychotropowej, może być badany wstępnie (biegły może pełnić
rolę specjalisty wezwanego przez organ procesowy) lub po przetworzeniu w materiał
procesowy.
Ujawnianie śladów w skali makro nie powinno przysparzać większych problemów. Wska-
zana jest tu systematyczna i szczegółowa obserwacja oraz, niejednokrotnie, zastosowanie
źródeł promieniowania widzialnego i nadfioletowego, prostych urządzeń powiększających lub
przetworników podczerwieni. Ujawnienie niektórych rodzajów śladów niezależnie od ich masy,
wielkości lub objętości może wymagać zastosowania specjalnego sprzętu lub metod, np.:
— wykrycie gazów w atmosferze może być ułatwione dzięki zastosowaniu wykrywacza
gazów z zestawem rurek wskaźnikowych, w których — w obecności określonego gazu
— następuje barwna reakcja ze wskaźnikiem,
— przedmiot metalowy, np. w wysokiej, gęstej trawie lub w zbiorniku wodnym można
wykryć urządzeniem do wykrywania metali,
— poszukiwania środków odurzających lub substancji psychotropowych, materiałów
wybuchowych i pozostałości ropopochodnych materiałów łatwopalnych z użyciem
psów specjalnych Policji.
W oględzinach miejsc katastrof, pożarów, wybuchów lub laboratoriów narkotykowych
może uczestniczyć biegły fizykochemik (w charakterze figury procesowej — specjalisty)
realizujący następujące zadania:
— kierowanie grupą w zakresie ujawniania i zabezpieczania śladów,
— wstępne eliminowanie śladów niezwiązanych ze zdarzeniem,
— ukierunkowanie poszukiwań określonego materiału porównawczego,
— udział w opracowaniu rekonstrukcji, a następnie wersji zdarzenia,
— uczestniczenie w planowaniu dalszych czynności śledczych.
Uczestnicy oględzin, a szczególnie specjalista zabezpieczający pod względem technicznym
nieznaną substancję lub urządzenie, powinni liczyć się z ewentualnością, że mogą mieć
do czynienia z substancją toksyczną, żrącą, duszącą lub parzącą, z urządzeniem niebez-
piecznym, np. specjalnie spreparowaną bombą, i dlatego muszą zachować szczególną
ostrożność i pełną kontrolę nad swoim zachowaniem.
Ważną funkcję w technicznym zabezpieczeniu śladów do badania fizykochemicznego
pełni opakowanie. Powinno ono:
— być czyste i suche,
— być obojętne chemicznie w stosunku do zabezpieczanej substancji,
— zachowywać szczelność (chociaż nie jest to konieczne w stosunku do wszystkich
substancji, np. próbek szkła, płytki powłoki lakierniczej),
— mieć odpowiednią wytrzymałość mechaniczną,
— mieć określoną wielkość lub pojemność, adekwatną do wielkości lub objętości za-
bezpieczanego materiału dowodowego.
Prawie wszystkie wymienione warunki spełniają opakowania szklane, oczywiście poza
wytrzymałością mechaniczną. Obecnie na rynku są dostępne opakowania wykonane
z różnych materiałów i o różnorodnej wielkości — szklane, plastikowe, foliowe, tekturowe,
papierowe. Wybór opakowania zależy przede wszystkim od stwierdzonych w trakcie oglę-
dzin lub przewidywanych właściwości zabezpieczanego dowodu, wiedzy i umiejętności
specjalisty oraz wyposażenia go w środki i materiały techniki kryminalistycznej.
Szczegółowy opis sposobu ujawnienia i technicznego zabezpieczenia, właściwości
i miejsca ujawnienia śladu zawarty w protokole oględzin spełnia wymagania procesowego
zabezpieczenia dowodów. Dodatkowe formy to: metryczka dołączona do śladu, fotografia
lub inna forma utrwalenia wyglądu oraz umieszczenie na szkicu kryminalistycznym.
Poszukując materiału porównawczego do badania fizykochemicznego śladu,
należy zwracać uwagę na substancje o właściwościach podobnych do właściwości
materiału dowodowego. Szczególnie należy brać pod uwagę: stan skupienia, barwę,
połysk, zapach oraz inne cechy charakterystyczne substancji podobne do właściwości
materiału dowodowego. Do badania porównawczego powinno się zabezpieczać
substancję również wtedy, gdy zachodzi prawdopodobieństwo, iż mogły w niej zajść
zmiany wynikające z odparowania, wyschnięcia, zawilgotnienia itp. Wielkość próbki
zabezpieczanego materiału porównawczego jest zależna od jego ilości w miejscu po-
bierania. Jeżeli substancji stanowiącej materiał porównawczy jest niewiele — należy
zabezpieczyć wszystko; gdy występuje w większych ilościach — pobrać tyle, by wy-
starczyło do badania głównego i kontrolnego. W trakcie badania zawsze zużywa się
więcej materiału porównawczego, ponieważ badając materiał porównawczy, biegły
poszukuje optymalnej metody badania, a poza tym ilość materiału dowodowego jest
określona i ograniczona. Dopiero w dalszej kolejności temu samemu badaniu poddaje
się materiał dowodowy.
W wypadku, gdy materiał porównawczy występuje w nieograniczonej lub większej ilości,
należy pobrać próbkę:
— substancji stałej rzędu kilkudziesięciu gramów,
— substancji ciekłej lub gazowej rzędu kilkuset cm3
.
Podczas pobierania materiału porównawczego należy pamiętać o przestrzeganiu
zasady reprezentatywności pobieranego materiału. Osiągnąć to można, pobierając wiele
próbek z różnych miejsc danego obiektu, pojemnika itp. lub, jeżeli jest to możliwe, pobrać
próbkę po uprzednim wymieszaniu całej masy.