W celu przeprowadzenia badań osmologicznych, oprócz dowodowych śladów zapachowych, niezbędny jest materiał porównawczy. Materiał ten jest zawsze elementem
wtórnym w odniesieniu do materiału dowodowego. Do pobrania materiału porównawczego wykorzystuje się dokładnie takie samo wyposażenie, jak do zabezpieczania materiału
dowodowego. Elementy wyposażenia mogą być wykorzystane do pobrania materiału
wyłącznie od jednej osoby. Ze względu na zagrożenie kontaminacją przed przystąpieniem
do pobrania materiału porównawczego od kolejnych osób należy przestrzegać zasady
wymiany rękawiczek jednorazowych na nowe i wyjałowienia szczypiec.
Pobieranie materiału porównawczego powinno odbywać się w pomieszczeniu zamkniętym, wolnym od silnych obcych zapachów. Inne parametry środowiska nie mają
istotnego wpływu na proces pobierania materiału porównawczego.
Materiału porównawczego nie może pobierać osoba, która bezpośrednio uczestniczyła
w zabezpieczaniu materiału dowodowego. Jest to sprawa bardzo istotna z punktu widzenia
wpływu na wynik badania. Wykonanie czynności pobrania materiału porównawczego przez
osobę, która zabezpieczała wcześniej materiał dowodowy lub w inny sposób bezpośrednio
uczestniczyła w zabezpieczeniu tego materiału skutkować może uzyskaniem w ramach
badań osmologicznych błędnych wyników — w kontekście uzyskania zgodności zapachowej.
W opisanej sytuacji, tj. podczas zabezpieczania materiału dowodowego oraz pobierania
porównawczego przez tę samą osobę i ustalenia zgodności zapachowej nie można bowiem
wykluczyć możliwości, iż zostanie ona ustalona przez psy jedynie na podstawie wspólnego
dla obu materiałów zapachu osoby wykonującej przedmiotowe czynności. W przeszłości
realia odbiegały od wypracowanych dziś reguł postępowania i zdarzały się przypadki,
w których wykonywano badania na podstawie materiałów zabezpieczanych przez tę samą
osobę. Wpływ zapachu osoby zabezpieczającej na wyniki badań wykluczyć można jedynie
w sytuacji uzyskania braku zgodności zapachowej, natomiast w kontekście ustalenia takiej
zgodności wątpliwości tej wykluczyć się nie da. Nie wiadomo bowiem, czy zgodność ta nie
jest wynikiem istnienia wspólnego dla obu materiałów łącznika, którym może być jedynie
zapach osoby zabezpieczającej i pobierającej oba materiały.
Materiał porównawczy od osób pobiera się z uprzednio umytych w letniej wodzie (bez
użycia detergentów) i osuszonych dłoni. W sytuacjach silnego zabrudzenia dłoni dopuszcza
się ich umycie detergentami. Fakt ten należy następnie opisać w metryczce materiału.
Przestrzeganie warunku, iż materiał porównawczy powinien zostać pobrany z dłoni ma
niebagatelne znaczenie dla prawidłowego przeprowadzenia badań, szczególnie w kontekście
konstrukcji ciągu zapachowego, przy czym pobieranie materiału porównawczego z dłoni
traktować należy jako zasadę. Materiał uzupełniający — dodatkowo dobierany do ciągu
selekcyjnego od osób niezwiązanych ze sprawą — jest również pobierany z dłoni
Osobie, od której pobiera się materiał, podaje się tampony zapachowe bezpośrednio
z opakowania lub też za pomocą wyjałowionej pęsety. Po podaniu tamponów zapachowych należy zadbać o to, aby były one przekładane z dłoni do dłoni przez cały czas trwania
czynności. Czas pobierania materiału wynosi 15 minut; jest to doświadczalnie wyznaczony
okres niezbędny do przeniesienia na pochłaniacze wystarczającej ilości molekuł zapachowych. Według wcześniejszych uregulowań24 czas niezbędny do pobrania zapachu wynosił
10 minut. W praktyce dotyczącej pobierania materiału porównawczego niestety często
bagatelizowało się ten wymóg i do badań nadsyłano materiały pobierane od osób przez 20,
30, 45, a nawet 60 minut. Brak jednolitości postępowania w tym zakresie prowadzić mógł
do istotnych zaburzeń w prawidłowym toku badań. Po upływie tego czasu osoba, od której
pobierany jest materiał, umieszcza tampony
w słoiku, następnie szczelnie zamykanym.
Przy pobieraniu materiału porównawczego
warto pamiętać o praktycznej zasadzie, iż
na jeden zabezpieczony słoik z materiałem
dowodowym pobiera się minimum dwa
tampony z materiałem porównawczym.
Czasem zdarza się również, że nie ma
możliwości pobrania materiału porównawczego bezpośrednio od osoby. Wtedy
może on zostać pobrany z przedmiotu (np.
z rzeczy osobistego użytku), co do którego
istnieje przekonanie, że osoba miała z nim
długotrwały i bezpośredni kontakt. Coraz
częściej się zdarza, że podejrzanego albo
nie ma w kraju, albo odmawia on — wbrew
ustawowemu obowiązkowi — poddania się
procedurze pobrania materiału porównawczego. „Wobec braku podstawy prawnej
do użycia przymusu bezpośredniego dla
wyegzekwowania dowodowych obowiązków
oskarżonego, taka procedura realizowana
pod przymusem byłaby sprzeczna z art. 8
Europejskiej konwencji praw człowieka
wtórnym w odniesieniu do materiału dowodowego. Do pobrania materiału porównawczego wykorzystuje się dokładnie takie samo wyposażenie, jak do zabezpieczania materiału
dowodowego. Elementy wyposażenia mogą być wykorzystane do pobrania materiału
wyłącznie od jednej osoby. Ze względu na zagrożenie kontaminacją przed przystąpieniem
do pobrania materiału porównawczego od kolejnych osób należy przestrzegać zasady
wymiany rękawiczek jednorazowych na nowe i wyjałowienia szczypiec.
Pobieranie materiału porównawczego powinno odbywać się w pomieszczeniu zamkniętym, wolnym od silnych obcych zapachów. Inne parametry środowiska nie mają
istotnego wpływu na proces pobierania materiału porównawczego.
Materiału porównawczego nie może pobierać osoba, która bezpośrednio uczestniczyła
w zabezpieczaniu materiału dowodowego. Jest to sprawa bardzo istotna z punktu widzenia
wpływu na wynik badania. Wykonanie czynności pobrania materiału porównawczego przez
osobę, która zabezpieczała wcześniej materiał dowodowy lub w inny sposób bezpośrednio
uczestniczyła w zabezpieczeniu tego materiału skutkować może uzyskaniem w ramach
badań osmologicznych błędnych wyników — w kontekście uzyskania zgodności zapachowej.
W opisanej sytuacji, tj. podczas zabezpieczania materiału dowodowego oraz pobierania
porównawczego przez tę samą osobę i ustalenia zgodności zapachowej nie można bowiem
wykluczyć możliwości, iż zostanie ona ustalona przez psy jedynie na podstawie wspólnego
dla obu materiałów zapachu osoby wykonującej przedmiotowe czynności. W przeszłości
realia odbiegały od wypracowanych dziś reguł postępowania i zdarzały się przypadki,
w których wykonywano badania na podstawie materiałów zabezpieczanych przez tę samą
osobę. Wpływ zapachu osoby zabezpieczającej na wyniki badań wykluczyć można jedynie
w sytuacji uzyskania braku zgodności zapachowej, natomiast w kontekście ustalenia takiej
zgodności wątpliwości tej wykluczyć się nie da. Nie wiadomo bowiem, czy zgodność ta nie
jest wynikiem istnienia wspólnego dla obu materiałów łącznika, którym może być jedynie
zapach osoby zabezpieczającej i pobierającej oba materiały.
Materiał porównawczy od osób pobiera się z uprzednio umytych w letniej wodzie (bez
użycia detergentów) i osuszonych dłoni. W sytuacjach silnego zabrudzenia dłoni dopuszcza
się ich umycie detergentami. Fakt ten należy następnie opisać w metryczce materiału.
Przestrzeganie warunku, iż materiał porównawczy powinien zostać pobrany z dłoni ma
niebagatelne znaczenie dla prawidłowego przeprowadzenia badań, szczególnie w kontekście
konstrukcji ciągu zapachowego, przy czym pobieranie materiału porównawczego z dłoni
traktować należy jako zasadę. Materiał uzupełniający — dodatkowo dobierany do ciągu
selekcyjnego od osób niezwiązanych ze sprawą — jest również pobierany z dłoni
Osobie, od której pobiera się materiał, podaje się tampony zapachowe bezpośrednio
z opakowania lub też za pomocą wyjałowionej pęsety. Po podaniu tamponów zapachowych należy zadbać o to, aby były one przekładane z dłoni do dłoni przez cały czas trwania
czynności. Czas pobierania materiału wynosi 15 minut; jest to doświadczalnie wyznaczony
okres niezbędny do przeniesienia na pochłaniacze wystarczającej ilości molekuł zapachowych. Według wcześniejszych uregulowań24 czas niezbędny do pobrania zapachu wynosił
10 minut. W praktyce dotyczącej pobierania materiału porównawczego niestety często
bagatelizowało się ten wymóg i do badań nadsyłano materiały pobierane od osób przez 20,
30, 45, a nawet 60 minut. Brak jednolitości postępowania w tym zakresie prowadzić mógł
do istotnych zaburzeń w prawidłowym toku badań. Po upływie tego czasu osoba, od której
pobierany jest materiał, umieszcza tampony
w słoiku, następnie szczelnie zamykanym.
Przy pobieraniu materiału porównawczego
warto pamiętać o praktycznej zasadzie, iż
na jeden zabezpieczony słoik z materiałem
dowodowym pobiera się minimum dwa
tampony z materiałem porównawczym.
Czasem zdarza się również, że nie ma
możliwości pobrania materiału porównawczego bezpośrednio od osoby. Wtedy
może on zostać pobrany z przedmiotu (np.
z rzeczy osobistego użytku), co do którego
istnieje przekonanie, że osoba miała z nim
długotrwały i bezpośredni kontakt. Coraz
częściej się zdarza, że podejrzanego albo
nie ma w kraju, albo odmawia on — wbrew
ustawowemu obowiązkowi — poddania się
procedurze pobrania materiału porównawczego. „Wobec braku podstawy prawnej
do użycia przymusu bezpośredniego dla
wyegzekwowania dowodowych obowiązków
oskarżonego, taka procedura realizowana
pod przymusem byłaby sprzeczna z art. 8
Europejskiej konwencji praw człowieka