Przyjmując za główne kryterium klasyfikacji śladów kryminalistycznych ich wielkość9
,
należy je podzielić na:
— makroślady,
— mikroślady.
Granica dzieląca te dwie grupy śladów kryminalistycznych nie jest wyznaczona precy-
zyjnie, np. w milimetrach, miligramach, mikrolitrach lub innych jednostkach. Kwalifikacja
do tej pierwszej albo drugiej grupy śladów kryminalistycznych jest subiektywna i zależy
od oceny ujawniającego i zabezpieczającego ślad specjalisty — jego wiedzy, umiejętności,
doświadczenia, niejednokrotnie chęci oraz stosowanych przez niego technik ujawnienia
i zabezpieczenia. Główną cechą wyróżniającą mikroślady spośród śladów kryminalistycz-
nych będzie ich niedostrzegalność lub słaba dostrzegalność przez człowieka badającego
miejsce zdarzenia — specjalistę lub biegłego kryminalistyka, wynikająca z ich wielkości albo
innych szczególnych właściwości.
Ze względu na sposób powstania10 mikroślady dzieli się na:
— kontaktowe,
— bezkontaktowe.
Kontaktowe. W grupie tej wyróżnia się mikroślady przeniesione krzyżowo oraz prze-
niesione jednostronnie. Przeniesienie krzyżowe występuje wtedy, gdy drobiny z obiektu
A (typowe dla niego) przeniosą się na obiekt B i z obiektu B (typowe dla niego) na obiekt
A. Przeniesienie jednostronne zachodzi wtedy, gdy drobiny z obiektu A znajdą się na
obiekcie B, natomiast obiekt B albo nie „daje” drobin (nie oddzielają się z tego obiektu
cząstki typowe dla niego), albo obiekt A ma taką budowę zewnętrzną, że nie utrzymują
się na nim „obce” cząstki. Klasycznym przykładem mikrośladów kontaktowych przenie-
sionych krzyżowo są włókna z odzieży sprawcy zgwałcenia ujawnione na odzieży ofiary
oraz włókna z odzieży ofiary ujawnione na odzieży gwałciciela11. Mikroślady kontaktowe
mogą występować w formie cząstek (drobin) oraz w formie odwzorowań.
Bezkontaktowe. Powstają nie w wyniku fizycznego kontaktu, ale na skutek przebywania
w określonym środowisku, w atmosferze którego swobodnie się unoszą lub ich unoszenie
jest wywołane działaniem sprawcy przestępstwa (spowodował przeciąg lub powstanie
kurzu). Mikroślady bezkontaktowe wskazują na związek osoby z określonym miejscem
(dla którego są typowe), np. na odzieży podejrzanego znajduje się pył z drewna bukowego
— ze stolarni, w której zabity stolarz szlifował produkowane przez siebie meble, albo na
sposób popełnienia przestępstwa, np. na twarzy ofiary zabójstwa znajdują się cząstki GSR
w układzie typowym dla strzału danego z pobliża.
Mechanizm powstawania jest podstawą klasycznego podziału śladów kryminalistycz-
nych i może być z powodzeniem zastosowany do klasyfikacji mikrośladów. Wyróżnia się
mikroślady w postaci:
— odwzorowań — mikroodkształcenia, mikrozarysowania,
— plam — krwi, substancji tłustych,
— inne — mikroobiekty ujawnione na miejscu zdarzenia, niebędące odwzorowaniem
ani plamą, np. mikrowłókna, drobinki szkła, strzępki tkanek.
Ze względu na związek ze zdarzeniem wyróżnia się:
— mikroślady faktu głównego,
— mikroślady faktu dowodowego.
Za fakt główny uważa się okoliczność będącą w danym postępowaniu karnym ostatecznym
celem dowodzenia. Faktem dowodowym jest natomiast okoliczność przybliżająca udowod-
nienie faktu głównego, czyniąca go wysoce prawdopodobnym. Fakty dowodowe są często
nazywane poszlakami. Mikrośladem faktu głównego może być plamka barwy czerwonobru-
natnej na rękojeści noża lub na marynarce podejrzanego o popełnienie zabójstwa — gdy w wy-
niku badania metodą PCR12 ustalono, że materiał biologiczny w plamce (krew) pochodzi od
ofiary (z prawdopodobieństwem 99,9%). Nieudolna próba usunięcia plamki krwi z marynarki
spowoduje powstanie rozmazu, który będzie mikrośladem faktu dowodowego — faktu prób
usuwania śladu. Jego ujawnienie umożliwi poszukiwanie innych śladów faktu dowodowego
oraz budowę hipotez dotyczących poszukiwania śladów faktu głównego.
Ze względu na przyczynę powstania mikroślady dzieli się na:
— mechaniczne, np. mikrozarysowania na wewnętrznych częściach zamka powstałe
w wyniku penetracji zaostrzoną szprychą rowerową, mikroodkształcenie spowodo-
wane uderzeniem iglicy w spłonkę naboju,
— chemiczne, np. wżer po agresywnym środku chemicznym użytym do oparzenia
ofiary, pozostałość łatwopalnego płynu ropopochodnego w miejscu zainicjowania
pożaru,
— biologiczne, np. plamka krwi na rękawie koszuli podejrzanego, strzępek tkanki na
ostrej krawędzi tkwiącego w ramie okiennej fragmentu szyby,
— termiczne, np. mikroodkształcenie spowodowane działaniem palnika gazowego lub
wiązki promieniowania laserowego,
— inne, np. pył z cementowni nanoszony przez atmosferę na obiekty znajdujące się w jej
pobliżu.
Stosując kryterium istoty fizycznej13 mikroślady dzieli się na:
— substancjalne, np. plamki, drobiny, mikrowłókna, mikrozarysowania,
— zjawiskowe, np. zjawiskowy ślad cieplny14.
Ze względu na stosunek do powierzchni podłoża mikroślady dzieli się na:
— wgłębione, np. mikroodwzorowania struktury powierzchni obiektu pozostawiającego
mikroślad na powierzchni obiektu przyjmującego, mikrozarysowania spowodowane
zaostrzoną szprychą wewnątrz zamka,
— nawarstwione, np. przemieszczenie substancji tworzącej z obiektu na podłoże, np.
cząstka GSR na skórze dłoni osoby strzelającej.
Ze względu na konkretność mikroślady dzieli się na:
— będące obiektami, np. mikrowłókno, drobinka szkła,
— mające postać zmian przestrzenno-sytuacyjnych, np. ubytek celowo pozostawionych
mikrodrobin pułapkowych, zmiana ich położenia.
Stosując kryterium kierunku przemieszczania substancji, wyróżnia się:
— mikroślady nawarstwione,
— mikroślady odwarstwione.
Stosując kryterium nośnika, wyróżnia się:
— mikroślady na obiektach biernych, np. poddanych oddziaływaniu — mikrowłókno
na krawędzi wybitej szyby,
— mikroślady na obiektach oddziaływających, np. mikrodrobiny szkła na rękawicy
chroniącej rękę podczas wybijania szyby.
Stosując kryterium kierunku działania siły, wyróżnia się:
— mikroślady w postaci odwzorowań, zwane statycznymi — siła powodująca powstanie
działa prostopadle do powierzchni, na której powstaje mikroodwzorowanie,
— mikroślady w postaci zarysowań, zwane dynamicznymi — siła powodująca powstanie
działa ukośnie (albo zarazem ukośnie i prostopadle) do powierzchni, na której po-
wstaje mikrozarysowanie,
— inne, przy powstaniu których kierunek działania siły nie odgrywa większej roli.
Stosując kryterium wyrazistości, wyodrębnia się mikroślady:
— postrzegalne zmysłami człowieka (zgodnie z definicją słabo dostrzegalne),
— niepostrzegalne zmysłami człowieka, wymagające zastosowania środków techniki
kryminalistycznej do ich ujawnienia. Często możliwe jest ich ujawnienie dopiero
w pracowni biegłego.
Ze względu na trwałość mikroślady dzieli się na:
— trwałe, np. mikrowłókna lub drobinki szkła,
— nietrwałe, np. plamka krwi ulegająca rozkładowi biologicznemu w warunkach sprzy-
jających życiu i rozwojowi drobnoustrojów. Zaschnięta krew natomiast zachowuje
swoje właściwości przez długi czas.
Ze względu na pochodzenie mikroślady dzieli się na:
— dowodowe — ujawnione i zabezpieczone w trakcie prowadzenia procesowych czyn-
ności dowodowych, najczęściej oględzin miejsca, osoby, rzeczy lub zwłok,
— porównawcze — celowo pobrane przez organ procesowy poza miejscem zdarzenia.
Będą wykorzystane do przeprowadzenia badań porównawczych z mikrośladami
dowodowymi.
Ze względu na stopień identyfikacji mikroślady dzieli się na:
— indywidualne — umożliwiające identyfikację indywidualną obiektu, np. mikroodwzo-
rowania,
— grupowe — umożliwiające identyfikację grupową obiektu, który je utworzył
lub z którego pochodzą. W grupie tej mieści się znakomita większość mikro-
śladów.
Ze względu na ich stosunek do sprawcy mikroślady dzieli się na:
— rzeczywiste — przy określonym modus operandi sprawcy powinny wystąpić i wystę-
pują,
— pozorowane — sprawca pozostawia celowo ślady mające wprowadzić w błąd organy
ścigania (określane często jako negatywne).
Ze względu na rodzaj mikroślady dzieli się na:
— mechanoskopijne — mikroodkształcenia i mikrozarysowania na podłożu,
— biologiczne — plamki krwi, nasienia, strzępki tkanek, kawałki włosów, pyłki roślinne,
okrzemki itp.,
— chemiczne — drobinki szkła, powłok lakierniczych, wiórki metali i drewna, pyły prze-
mysłowe itp.,
— działania broni palnej — cząstki GSR,
— inne (termiczne, pisemne).
Ze względu na funkcję procesowo-operacyjną mikroślady dzieli się na:
— służące typowaniu podejrzanego, charakteryzujące sprawcę, jego sposób działania
(np. mikrowłókno znalezione na futrynie okna, którym wszedł do pomieszczenia
sprawca kradzieży z włamaniem) i motyw (np. plemnik ujawniony na bieliźnie ofiary
zabójstwa na tle seksualnym);
— służące udowodnieniu podejrzanemu (oskarżonemu) winy, np. cząstki typowe dla
miejsca zdarzenia znalezione na ciele i odzieży podejrzanego (jako fakty dowodowe
służące udowodnieniu faktu głównego).
Ze względu na wzajemną relację elementów (podział reprezentowany przez K. Schwen-
zera15) mikroślady dzieli się na:
— naturalne mikroobiekty — istniejące w tej formie w naturze, mikroskopijność jest ich
naturalną cechą. Przykładem takiego obiektu jest okrzemek — jednokomórkowy lub
kolonijny glon występujący w ok. 10 tysiącach gatunków. Jego ujawnienie w płucach
topielca umożliwia określenie akwenu, w którym doszło do utonięcia. Podobnie pyłek
kwiatowy — męski element rozrodczy roślin nasiennych. Umożliwia on określenie
kontaktu osoby, na której ciele lub odzieży ujawniono go z miejscem pylenia, np.
kwitnącą łąką;
— malutkie cząstki pierwotnie dużego obiektu, np. drobinki szkła, kawałeczki powłok
lakierniczych, fragmenty włókien i włosów, pył węglowy w kopalni, pył drzewny
w stolarni. Naturalną postacią jest tu większy obiekt, który w wyniku określonego
działania (pozytywnego lub przestępnego) ulega podziałowi i powstają przedmiotowe
drobinki;
— mikroślady jako składniki poboczne makrośladu, np. cząstki roślinne w glebie,
zanieczyszczenia w chemikaliach, drobinki gleby w zbożu. Ta grupa mikrośladów
może być wyróżniona tylko w wypadku, gdy stanowią one fizycznie wyodrębnione
obiekty w stosunku do masy, w której się znajdują. W razie np. mieszanin fizycznie
jednorodnych — stop złota o próbie 99,9 % zanieczyszczony ołowiem i srebrem — nie
można tych składników pobocznych kwalifikować do mikrośladów.
Ze względu na kierunek przenoszenia mikroślady dzieli się na:
— mikroślady przenoszone ze sprawcy, jego odzieży lub narzędzi na ofiarę lub miejsce
zdarzenia,
— mikroślady przenoszone na sprawcę, jego odzież lub narzędzia z ofiary lub miejsca
zdarzenia.
Ze względu na stan skupienia mikroślady dzieli się na:
— mikroślady w stanie stałym (najczęściej występujące),
— mikroślady w stanie ciekłym, szczególnie pozostałości po cieczach trudnolotnych
w warunkach normalnych,
— mikroślady w stanie gazowym16 — trudno wykrywalne, szczególnie jeżeli gazy są bez
zapachu. Do wykrycia pewnych gazów można wykorzystać „szybkie testy”, np. rurki
Dragera, a do śladów osmologicznych specjalnie tresowane psy policyjne.
Ze względu na sposób technicznego zabezpieczenia mikroślady dzieli się na:
— zabezpieczone wraz z podłożem. Specjalista celowo zabezpiecza już ujawnione
mikroślady na podłożu wraz z nim (podłoże stanowi materiał kontrolny i pozwala
wnioskować o sposobie powstania mikrośladów) albo, przypuszczając na pod-
stawie wstępnej rekonstrukcji zdarzenia, że na danym podłożu mogą znajdować się
mikroślady, podejmuje decyzję o takim sposobie zabezpieczenia. Ujawnienie w tym
przypadku nastąpi w pracowni specjalisty lub biegłego, w warunkach optymalnych
z użyciem najlepszych dostępnych środków i technik;
— zabezpieczone przez wykonanie repliki. Mikroślady o przestrzennej budowie, najczęś-
ciej mikroodwzorowania na podłożach niestabilnych (w czasie lub na skutek zmian
ciepłoty) można zabezpieczać, wykonując ich repliki silikonowe;
— zabezpieczone na nośniki z warstwą o właściwościach klejących — taśmy, folie, spe-
cjalne stoliki mikroskopowe;
— zabezpieczone przez przeniesienie do pojemniczków, fiolek lub na szkiełka mikrosko-
powe;
— zabezpieczone przez wyłapanie na filtrze nasadki do odkurzacza;
— zabezpieczone w inny sposób.
Podział ma tę wadę, że ten sam mikroobiekt może być zabezpieczony na wiele spo-
sobów.
Z ostatnią z przedstawionych klasyfikacji jest związany podział mikrośladów ze względu
na stopień zaangażowania specjalisty i jego skuteczność. Jedną grupą będą mikroślady
stwierdzone (faktycznie ujawnione i zabezpieczone), drugą — mikroślady potencjalne, tj.
takie, które ewentualnie mogą na danym podłożu występować, ale ich stwierdzenie w czasie
oględzin i na miejscu zdarzenia jest niemożliwe, zaś trzecią te, których nie ujawniono
w trakcie oględzin i nie założono ich występowania na miejscu zdarzenia. Mikroślady dru-
giej grupy specjalista zabezpiecza wraz z podłożem lub przenosi potencjalnie występujące
mikroślady na warstwę klejącą, np. stolika mikroskopowego służącego do zabezpieczania
GSR-ów z powierzchni dłoni osoby podejrzanej o strzelanie z broni palnej. Podstawą takiego
działania jest myślowa rekonstrukcja zdarzenia, w której wskazuje się, jakie mikroślady
i gdzie mogą występować oraz jak je zabezpieczyć i następnie wykorzystać.
,
należy je podzielić na:
— makroślady,
— mikroślady.
Granica dzieląca te dwie grupy śladów kryminalistycznych nie jest wyznaczona precy-
zyjnie, np. w milimetrach, miligramach, mikrolitrach lub innych jednostkach. Kwalifikacja
do tej pierwszej albo drugiej grupy śladów kryminalistycznych jest subiektywna i zależy
od oceny ujawniającego i zabezpieczającego ślad specjalisty — jego wiedzy, umiejętności,
doświadczenia, niejednokrotnie chęci oraz stosowanych przez niego technik ujawnienia
i zabezpieczenia. Główną cechą wyróżniającą mikroślady spośród śladów kryminalistycz-
nych będzie ich niedostrzegalność lub słaba dostrzegalność przez człowieka badającego
miejsce zdarzenia — specjalistę lub biegłego kryminalistyka, wynikająca z ich wielkości albo
innych szczególnych właściwości.
Ze względu na sposób powstania10 mikroślady dzieli się na:
— kontaktowe,
— bezkontaktowe.
Kontaktowe. W grupie tej wyróżnia się mikroślady przeniesione krzyżowo oraz prze-
niesione jednostronnie. Przeniesienie krzyżowe występuje wtedy, gdy drobiny z obiektu
A (typowe dla niego) przeniosą się na obiekt B i z obiektu B (typowe dla niego) na obiekt
A. Przeniesienie jednostronne zachodzi wtedy, gdy drobiny z obiektu A znajdą się na
obiekcie B, natomiast obiekt B albo nie „daje” drobin (nie oddzielają się z tego obiektu
cząstki typowe dla niego), albo obiekt A ma taką budowę zewnętrzną, że nie utrzymują
się na nim „obce” cząstki. Klasycznym przykładem mikrośladów kontaktowych przenie-
sionych krzyżowo są włókna z odzieży sprawcy zgwałcenia ujawnione na odzieży ofiary
oraz włókna z odzieży ofiary ujawnione na odzieży gwałciciela11. Mikroślady kontaktowe
mogą występować w formie cząstek (drobin) oraz w formie odwzorowań.
Bezkontaktowe. Powstają nie w wyniku fizycznego kontaktu, ale na skutek przebywania
w określonym środowisku, w atmosferze którego swobodnie się unoszą lub ich unoszenie
jest wywołane działaniem sprawcy przestępstwa (spowodował przeciąg lub powstanie
kurzu). Mikroślady bezkontaktowe wskazują na związek osoby z określonym miejscem
(dla którego są typowe), np. na odzieży podejrzanego znajduje się pył z drewna bukowego
— ze stolarni, w której zabity stolarz szlifował produkowane przez siebie meble, albo na
sposób popełnienia przestępstwa, np. na twarzy ofiary zabójstwa znajdują się cząstki GSR
w układzie typowym dla strzału danego z pobliża.
Mechanizm powstawania jest podstawą klasycznego podziału śladów kryminalistycz-
nych i może być z powodzeniem zastosowany do klasyfikacji mikrośladów. Wyróżnia się
mikroślady w postaci:
— odwzorowań — mikroodkształcenia, mikrozarysowania,
— plam — krwi, substancji tłustych,
— inne — mikroobiekty ujawnione na miejscu zdarzenia, niebędące odwzorowaniem
ani plamą, np. mikrowłókna, drobinki szkła, strzępki tkanek.
Ze względu na związek ze zdarzeniem wyróżnia się:
— mikroślady faktu głównego,
— mikroślady faktu dowodowego.
Za fakt główny uważa się okoliczność będącą w danym postępowaniu karnym ostatecznym
celem dowodzenia. Faktem dowodowym jest natomiast okoliczność przybliżająca udowod-
nienie faktu głównego, czyniąca go wysoce prawdopodobnym. Fakty dowodowe są często
nazywane poszlakami. Mikrośladem faktu głównego może być plamka barwy czerwonobru-
natnej na rękojeści noża lub na marynarce podejrzanego o popełnienie zabójstwa — gdy w wy-
niku badania metodą PCR12 ustalono, że materiał biologiczny w plamce (krew) pochodzi od
ofiary (z prawdopodobieństwem 99,9%). Nieudolna próba usunięcia plamki krwi z marynarki
spowoduje powstanie rozmazu, który będzie mikrośladem faktu dowodowego — faktu prób
usuwania śladu. Jego ujawnienie umożliwi poszukiwanie innych śladów faktu dowodowego
oraz budowę hipotez dotyczących poszukiwania śladów faktu głównego.
Ze względu na przyczynę powstania mikroślady dzieli się na:
— mechaniczne, np. mikrozarysowania na wewnętrznych częściach zamka powstałe
w wyniku penetracji zaostrzoną szprychą rowerową, mikroodkształcenie spowodo-
wane uderzeniem iglicy w spłonkę naboju,
— chemiczne, np. wżer po agresywnym środku chemicznym użytym do oparzenia
ofiary, pozostałość łatwopalnego płynu ropopochodnego w miejscu zainicjowania
pożaru,
— biologiczne, np. plamka krwi na rękawie koszuli podejrzanego, strzępek tkanki na
ostrej krawędzi tkwiącego w ramie okiennej fragmentu szyby,
— termiczne, np. mikroodkształcenie spowodowane działaniem palnika gazowego lub
wiązki promieniowania laserowego,
— inne, np. pył z cementowni nanoszony przez atmosferę na obiekty znajdujące się w jej
pobliżu.
Stosując kryterium istoty fizycznej13 mikroślady dzieli się na:
— substancjalne, np. plamki, drobiny, mikrowłókna, mikrozarysowania,
— zjawiskowe, np. zjawiskowy ślad cieplny14.
Ze względu na stosunek do powierzchni podłoża mikroślady dzieli się na:
— wgłębione, np. mikroodwzorowania struktury powierzchni obiektu pozostawiającego
mikroślad na powierzchni obiektu przyjmującego, mikrozarysowania spowodowane
zaostrzoną szprychą wewnątrz zamka,
— nawarstwione, np. przemieszczenie substancji tworzącej z obiektu na podłoże, np.
cząstka GSR na skórze dłoni osoby strzelającej.
Ze względu na konkretność mikroślady dzieli się na:
— będące obiektami, np. mikrowłókno, drobinka szkła,
— mające postać zmian przestrzenno-sytuacyjnych, np. ubytek celowo pozostawionych
mikrodrobin pułapkowych, zmiana ich położenia.
Stosując kryterium kierunku przemieszczania substancji, wyróżnia się:
— mikroślady nawarstwione,
— mikroślady odwarstwione.
Stosując kryterium nośnika, wyróżnia się:
— mikroślady na obiektach biernych, np. poddanych oddziaływaniu — mikrowłókno
na krawędzi wybitej szyby,
— mikroślady na obiektach oddziaływających, np. mikrodrobiny szkła na rękawicy
chroniącej rękę podczas wybijania szyby.
Stosując kryterium kierunku działania siły, wyróżnia się:
— mikroślady w postaci odwzorowań, zwane statycznymi — siła powodująca powstanie
działa prostopadle do powierzchni, na której powstaje mikroodwzorowanie,
— mikroślady w postaci zarysowań, zwane dynamicznymi — siła powodująca powstanie
działa ukośnie (albo zarazem ukośnie i prostopadle) do powierzchni, na której po-
wstaje mikrozarysowanie,
— inne, przy powstaniu których kierunek działania siły nie odgrywa większej roli.
Stosując kryterium wyrazistości, wyodrębnia się mikroślady:
— postrzegalne zmysłami człowieka (zgodnie z definicją słabo dostrzegalne),
— niepostrzegalne zmysłami człowieka, wymagające zastosowania środków techniki
kryminalistycznej do ich ujawnienia. Często możliwe jest ich ujawnienie dopiero
w pracowni biegłego.
Ze względu na trwałość mikroślady dzieli się na:
— trwałe, np. mikrowłókna lub drobinki szkła,
— nietrwałe, np. plamka krwi ulegająca rozkładowi biologicznemu w warunkach sprzy-
jających życiu i rozwojowi drobnoustrojów. Zaschnięta krew natomiast zachowuje
swoje właściwości przez długi czas.
Ze względu na pochodzenie mikroślady dzieli się na:
— dowodowe — ujawnione i zabezpieczone w trakcie prowadzenia procesowych czyn-
ności dowodowych, najczęściej oględzin miejsca, osoby, rzeczy lub zwłok,
— porównawcze — celowo pobrane przez organ procesowy poza miejscem zdarzenia.
Będą wykorzystane do przeprowadzenia badań porównawczych z mikrośladami
dowodowymi.
Ze względu na stopień identyfikacji mikroślady dzieli się na:
— indywidualne — umożliwiające identyfikację indywidualną obiektu, np. mikroodwzo-
rowania,
— grupowe — umożliwiające identyfikację grupową obiektu, który je utworzył
lub z którego pochodzą. W grupie tej mieści się znakomita większość mikro-
śladów.
Ze względu na ich stosunek do sprawcy mikroślady dzieli się na:
— rzeczywiste — przy określonym modus operandi sprawcy powinny wystąpić i wystę-
pują,
— pozorowane — sprawca pozostawia celowo ślady mające wprowadzić w błąd organy
ścigania (określane często jako negatywne).
Ze względu na rodzaj mikroślady dzieli się na:
— mechanoskopijne — mikroodkształcenia i mikrozarysowania na podłożu,
— biologiczne — plamki krwi, nasienia, strzępki tkanek, kawałki włosów, pyłki roślinne,
okrzemki itp.,
— chemiczne — drobinki szkła, powłok lakierniczych, wiórki metali i drewna, pyły prze-
mysłowe itp.,
— działania broni palnej — cząstki GSR,
— inne (termiczne, pisemne).
Ze względu na funkcję procesowo-operacyjną mikroślady dzieli się na:
— służące typowaniu podejrzanego, charakteryzujące sprawcę, jego sposób działania
(np. mikrowłókno znalezione na futrynie okna, którym wszedł do pomieszczenia
sprawca kradzieży z włamaniem) i motyw (np. plemnik ujawniony na bieliźnie ofiary
zabójstwa na tle seksualnym);
— służące udowodnieniu podejrzanemu (oskarżonemu) winy, np. cząstki typowe dla
miejsca zdarzenia znalezione na ciele i odzieży podejrzanego (jako fakty dowodowe
służące udowodnieniu faktu głównego).
Ze względu na wzajemną relację elementów (podział reprezentowany przez K. Schwen-
zera15) mikroślady dzieli się na:
— naturalne mikroobiekty — istniejące w tej formie w naturze, mikroskopijność jest ich
naturalną cechą. Przykładem takiego obiektu jest okrzemek — jednokomórkowy lub
kolonijny glon występujący w ok. 10 tysiącach gatunków. Jego ujawnienie w płucach
topielca umożliwia określenie akwenu, w którym doszło do utonięcia. Podobnie pyłek
kwiatowy — męski element rozrodczy roślin nasiennych. Umożliwia on określenie
kontaktu osoby, na której ciele lub odzieży ujawniono go z miejscem pylenia, np.
kwitnącą łąką;
— malutkie cząstki pierwotnie dużego obiektu, np. drobinki szkła, kawałeczki powłok
lakierniczych, fragmenty włókien i włosów, pył węglowy w kopalni, pył drzewny
w stolarni. Naturalną postacią jest tu większy obiekt, który w wyniku określonego
działania (pozytywnego lub przestępnego) ulega podziałowi i powstają przedmiotowe
drobinki;
— mikroślady jako składniki poboczne makrośladu, np. cząstki roślinne w glebie,
zanieczyszczenia w chemikaliach, drobinki gleby w zbożu. Ta grupa mikrośladów
może być wyróżniona tylko w wypadku, gdy stanowią one fizycznie wyodrębnione
obiekty w stosunku do masy, w której się znajdują. W razie np. mieszanin fizycznie
jednorodnych — stop złota o próbie 99,9 % zanieczyszczony ołowiem i srebrem — nie
można tych składników pobocznych kwalifikować do mikrośladów.
Ze względu na kierunek przenoszenia mikroślady dzieli się na:
— mikroślady przenoszone ze sprawcy, jego odzieży lub narzędzi na ofiarę lub miejsce
zdarzenia,
— mikroślady przenoszone na sprawcę, jego odzież lub narzędzia z ofiary lub miejsca
zdarzenia.
Ze względu na stan skupienia mikroślady dzieli się na:
— mikroślady w stanie stałym (najczęściej występujące),
— mikroślady w stanie ciekłym, szczególnie pozostałości po cieczach trudnolotnych
w warunkach normalnych,
— mikroślady w stanie gazowym16 — trudno wykrywalne, szczególnie jeżeli gazy są bez
zapachu. Do wykrycia pewnych gazów można wykorzystać „szybkie testy”, np. rurki
Dragera, a do śladów osmologicznych specjalnie tresowane psy policyjne.
Ze względu na sposób technicznego zabezpieczenia mikroślady dzieli się na:
— zabezpieczone wraz z podłożem. Specjalista celowo zabezpiecza już ujawnione
mikroślady na podłożu wraz z nim (podłoże stanowi materiał kontrolny i pozwala
wnioskować o sposobie powstania mikrośladów) albo, przypuszczając na pod-
stawie wstępnej rekonstrukcji zdarzenia, że na danym podłożu mogą znajdować się
mikroślady, podejmuje decyzję o takim sposobie zabezpieczenia. Ujawnienie w tym
przypadku nastąpi w pracowni specjalisty lub biegłego, w warunkach optymalnych
z użyciem najlepszych dostępnych środków i technik;
— zabezpieczone przez wykonanie repliki. Mikroślady o przestrzennej budowie, najczęś-
ciej mikroodwzorowania na podłożach niestabilnych (w czasie lub na skutek zmian
ciepłoty) można zabezpieczać, wykonując ich repliki silikonowe;
— zabezpieczone na nośniki z warstwą o właściwościach klejących — taśmy, folie, spe-
cjalne stoliki mikroskopowe;
— zabezpieczone przez przeniesienie do pojemniczków, fiolek lub na szkiełka mikrosko-
powe;
— zabezpieczone przez wyłapanie na filtrze nasadki do odkurzacza;
— zabezpieczone w inny sposób.
Podział ma tę wadę, że ten sam mikroobiekt może być zabezpieczony na wiele spo-
sobów.
Z ostatnią z przedstawionych klasyfikacji jest związany podział mikrośladów ze względu
na stopień zaangażowania specjalisty i jego skuteczność. Jedną grupą będą mikroślady
stwierdzone (faktycznie ujawnione i zabezpieczone), drugą — mikroślady potencjalne, tj.
takie, które ewentualnie mogą na danym podłożu występować, ale ich stwierdzenie w czasie
oględzin i na miejscu zdarzenia jest niemożliwe, zaś trzecią te, których nie ujawniono
w trakcie oględzin i nie założono ich występowania na miejscu zdarzenia. Mikroślady dru-
giej grupy specjalista zabezpiecza wraz z podłożem lub przenosi potencjalnie występujące
mikroślady na warstwę klejącą, np. stolika mikroskopowego służącego do zabezpieczania
GSR-ów z powierzchni dłoni osoby podejrzanej o strzelanie z broni palnej. Podstawą takiego
działania jest myślowa rekonstrukcja zdarzenia, w której wskazuje się, jakie mikroślady
i gdzie mogą występować oraz jak je zabezpieczyć i następnie wykorzystać.