Ekspertyza jest jednym z podstawowych pojęć w kryminalistyce. Jest terminem ważnym
dla organów procesowych korzystających z biegłych wykonujących ekspertyzy, samych
biegłych oraz instytucji ich zatrudniających.
Słownikowa definicja ekspertyzy brzmi: ‘badanie przez rzeczoznawcę dowodów rze-
czowych lub faktów w celu wydania orzeczenia; stosowana w sądownictwie, medycynie,
technice’1
.
Na potrzeby kryminalistyki musi być ona jednak bardziej precyzyjna. Należy przyjąć,
że ekspertyza to ‘zespół czynności badawczych, wymagających wiadomości specjalnych
i dlatego wykonywanych przez biegłego na zlecenie organu procesowego i zakończonych
opinią mogącą mieć charakter dowodu w procesie’2
. Ta ogólna definicja ekspertyzy stanowi
punkt wyjścia do określenia ekspertyzy kryminalistycznej. Można tego dokonać, określając
charakter wiadomości specjalnych wymaganych do jej przeprowadzenia jako „wiadomości
specjalnych przede wszystkim z zakresu kryminalistyki” oraz specjalność biegłego jako
„biegłego kryminalistyka”.
Pojęcia występujące w definicji ekspertyzy warto wyjaśnić.
Wiadomości specjalne — określenie pozaustawowe. W orzeczeniu Sądu Najwyższego
stwierdzono: „powszechnie przyjmuje się, że do wiadomości specjalnych nie należą te
wiadomości, które są dostępne dla przeciętnego, dorosłego człowieka o odpowiednim
doświadczeniu życiowym, wykształceniu i zasobie wiedzy ogólnej”3
. Marian Cieślak spre-
cyzował, że są to „wiadomości dotyczące określonej dziedziny nauki, techniki, zawodu,
rzemiosła lub sztuki [można tu dodać: hobby, dopisek — W.K.] a przekraczające wiedzę
przeciętnego, dorosłego i normalnie wykształconego człowieka”4
.
Biegły (inaczej ekspert sądowy, rzeczoznawca, opiniodawca) — osoba powołana przez
organ procesowy do wydania opinii w zakresie posiadanych wiadomości specjalnych.
Osoba posiadająca wiadomości specjalne, wezwana przez organ procesowy do zbadania
i wyjaśnienia w swojej opinii istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, których
poznanie wymaga specjalnych wiadomości z określonych dziedzin nauki i sztuki, technik,
zawodów, rzemiosł lub zajęć hobbistycznych. Biegłym jest zawsze osoba fizyczna. Nawet
gdy opinia jest wydawana przez instytucję (naukową lub specjalistyczną), bezpośrednim
wykonawcą badań i opiniującym jest określony specjalista. Biegły może wystąpić w roli
konsultanta — uczestnika czynności prowadzonej przez organ procesowy, udzielającego
porad i wskazówek co do sposobu realizacji czynności (np. oględzin zwłok, eksperymentu
procesowo-kryminalistycznego, przeszukania, okazania) lub interpretacji uzyskanych
w toku danej czynności dowodowej wyników. Konsultantem jest np. psycholog uczest-
niczący w przesłuchaniu dziecka, biegły (znawca broni) uczestniczący w przesłuchaniu
podejrzanego odtwarzającego sytuację zaistniałą podczas wypadku na polowaniu.
Opinia biegłego — sąd o czymś lub o kimś, wydany przez osobę wezwaną w charak-
terze biegłego przez organ procesowy, rozstrzygający istotne wątpliwości danej sprawy.
Opinia biegłego jest środkiem dowodowym — wiedzą organu procesowego o faktach
dowodowych uzyskaną w toku czynności procesowej (ekspertyzy) od osobowego źródła
dowodowego (biegłego).
dla organów procesowych korzystających z biegłych wykonujących ekspertyzy, samych
biegłych oraz instytucji ich zatrudniających.
Słownikowa definicja ekspertyzy brzmi: ‘badanie przez rzeczoznawcę dowodów rze-
czowych lub faktów w celu wydania orzeczenia; stosowana w sądownictwie, medycynie,
technice’1
.
Na potrzeby kryminalistyki musi być ona jednak bardziej precyzyjna. Należy przyjąć,
że ekspertyza to ‘zespół czynności badawczych, wymagających wiadomości specjalnych
i dlatego wykonywanych przez biegłego na zlecenie organu procesowego i zakończonych
opinią mogącą mieć charakter dowodu w procesie’2
. Ta ogólna definicja ekspertyzy stanowi
punkt wyjścia do określenia ekspertyzy kryminalistycznej. Można tego dokonać, określając
charakter wiadomości specjalnych wymaganych do jej przeprowadzenia jako „wiadomości
specjalnych przede wszystkim z zakresu kryminalistyki” oraz specjalność biegłego jako
„biegłego kryminalistyka”.
Pojęcia występujące w definicji ekspertyzy warto wyjaśnić.
Wiadomości specjalne — określenie pozaustawowe. W orzeczeniu Sądu Najwyższego
stwierdzono: „powszechnie przyjmuje się, że do wiadomości specjalnych nie należą te
wiadomości, które są dostępne dla przeciętnego, dorosłego człowieka o odpowiednim
doświadczeniu życiowym, wykształceniu i zasobie wiedzy ogólnej”3
. Marian Cieślak spre-
cyzował, że są to „wiadomości dotyczące określonej dziedziny nauki, techniki, zawodu,
rzemiosła lub sztuki [można tu dodać: hobby, dopisek — W.K.] a przekraczające wiedzę
przeciętnego, dorosłego i normalnie wykształconego człowieka”4
.
Biegły (inaczej ekspert sądowy, rzeczoznawca, opiniodawca) — osoba powołana przez
organ procesowy do wydania opinii w zakresie posiadanych wiadomości specjalnych.
Osoba posiadająca wiadomości specjalne, wezwana przez organ procesowy do zbadania
i wyjaśnienia w swojej opinii istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, których
poznanie wymaga specjalnych wiadomości z określonych dziedzin nauki i sztuki, technik,
zawodów, rzemiosł lub zajęć hobbistycznych. Biegłym jest zawsze osoba fizyczna. Nawet
gdy opinia jest wydawana przez instytucję (naukową lub specjalistyczną), bezpośrednim
wykonawcą badań i opiniującym jest określony specjalista. Biegły może wystąpić w roli
konsultanta — uczestnika czynności prowadzonej przez organ procesowy, udzielającego
porad i wskazówek co do sposobu realizacji czynności (np. oględzin zwłok, eksperymentu
procesowo-kryminalistycznego, przeszukania, okazania) lub interpretacji uzyskanych
w toku danej czynności dowodowej wyników. Konsultantem jest np. psycholog uczest-
niczący w przesłuchaniu dziecka, biegły (znawca broni) uczestniczący w przesłuchaniu
podejrzanego odtwarzającego sytuację zaistniałą podczas wypadku na polowaniu.
Opinia biegłego — sąd o czymś lub o kimś, wydany przez osobę wezwaną w charak-
terze biegłego przez organ procesowy, rozstrzygający istotne wątpliwości danej sprawy.
Opinia biegłego jest środkiem dowodowym — wiedzą organu procesowego o faktach
dowodowych uzyskaną w toku czynności procesowej (ekspertyzy) od osobowego źródła
dowodowego (biegłego).