Termin eksperyment (od łacińskiego experiri — próbować, doświadczać) „Słownik języka
polskiego” określa jako ‘celowe wywołanie jakiegoś zjawiska w sztucznych, zwłaszcza labo-
ratoryjnych warunkach w celu zbadania jego przebiegu’ lub ‘umyślne zestawienie warunków
w celu poznania skutków, sprawdzenia przypuszczalnych skutków
.
Według Tadeusza Kotarbińskiego jest to ‘zabieg polegający na wywołaniu czegoś w takich
właśnie, a nie innych warunkach, po to, by można było zaobserwować, czy w tych warun-
kach towarzyszy czemuś coś takiego a takiego
.
Zdaniem Mariusza Kulickiego istota eksperymentu polega na kontrolowanym wywo-
ływaniu określonego zjawiska lub regulowaniu warunków wpływających na to zjawisko
w celu obserwacji, pomiaru lub wykrycia zależności zjawiska od regulowanych warunków.
Wspólny wszystkim eksperymentom sposób badania to sztuczne wywoływanie zjawiska,
dowolna zmiana określonych stron zjawiska i dokładna obserwacja lub pomiar zmian.
Istotną cechą eksperymentu jest czynna ingerencja osoby aranżującej, która umyślnie
wywołuje zjawisko, by poddać je obserwacji3
.
Cechy eksperymentu to:
— doświadczalny charakter zabiegu;
— celowa, świadoma działalność człowieka;
— ściśle określone warunki realizacji;
— poznawczy cel (za pośrednictwem eksperymentu poznano wiele tajników natury oraz
sformułowano wiele praw rządzących zjawiskami przyrody i życia społecznego);
— wynik eksperymentu jest lub może być dowodem czegoś.
Eksperyment procesowo-kryminalistyczny jest czynnością dowodową, wykonywaną
według wypracowanych przez kryminalistykę reguł i zasad taktyczno-technicznych. Zgodnie
z art. 211 k.p.k.
czynność ta polega na doświadczalnym sprawdzeniu lub odtworzeniu
przez organ procesowy przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich
fragmentów. Kodeks postępowania karnego wyróżnia w ramach eksperymentu dwie
formy badań:
— doświadczenie,
— odtworzenie przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń albo ich frag-
mentów.
Doświadczenie należy rozumieć jako ‘wywołanie czegoś w określonych warunkach,
umyślne zestawienie jakichś warunków w celu poznania skutków, sprawdzenie przypusz-
czalnych skutków. Doświadczenie nie musi być przeprowadzane na miejscu zdarzenia ani
też nie musi być bezwzględnie ściśle związane z przebiegiem zdarzenia’
Odtworzenie (rekonstrukcja) to ‘odtworzenie czegoś powtórnie, tak samo jak było
poprzednio’ 6
. Odtworzenie polega na sprawdzeniu, czy to zdarzenie mogło mieć miejsce
w określonych okolicznościach albo czy miało taki, jak się zakłada, przebieg (musi być zatem
dokonane na miejscu zdarzenia o identycznej porze doby i w identycznych warunkach atmo-
sferycznych)7
. Według M. Kulickiego taka forma eksperymentu jest sprzeczna z logiką i ety-
mologią. ‘Odtworzenie może być realizowane w ramach szczególnych form przesłuchania
albo w ramach wizji lokalnej8
, które to czynności z eksperymentowaniem nie mają nic wspól-
nego zarówno w sensie logicznym, jak i metodycznym’9
. Odtworzenie jest natomiast nieod-
zownym przygotowaniem realiów, w jakich ma się odbyć eksperyment, czyli doświadczenie10.
Wymienione formy często występują łącznie (przeplatają się) i mają charakter dyna-
miczny. Doświadczenie musi być przeprowadzane w określonych warunkach, zbliżonych
do panujących w chwili zaistnienia zdarzenia będącego przedmiotem postępowania.
Również w trakcie działań odtwórczych organ procesowy może w sposób doświadczalny
poznać okoliczności zdarzenia.
polskiego” określa jako ‘celowe wywołanie jakiegoś zjawiska w sztucznych, zwłaszcza labo-
ratoryjnych warunkach w celu zbadania jego przebiegu’ lub ‘umyślne zestawienie warunków
w celu poznania skutków, sprawdzenia przypuszczalnych skutków
.
Według Tadeusza Kotarbińskiego jest to ‘zabieg polegający na wywołaniu czegoś w takich
właśnie, a nie innych warunkach, po to, by można było zaobserwować, czy w tych warun-
kach towarzyszy czemuś coś takiego a takiego
.
Zdaniem Mariusza Kulickiego istota eksperymentu polega na kontrolowanym wywo-
ływaniu określonego zjawiska lub regulowaniu warunków wpływających na to zjawisko
w celu obserwacji, pomiaru lub wykrycia zależności zjawiska od regulowanych warunków.
Wspólny wszystkim eksperymentom sposób badania to sztuczne wywoływanie zjawiska,
dowolna zmiana określonych stron zjawiska i dokładna obserwacja lub pomiar zmian.
Istotną cechą eksperymentu jest czynna ingerencja osoby aranżującej, która umyślnie
wywołuje zjawisko, by poddać je obserwacji3
.
Cechy eksperymentu to:
— doświadczalny charakter zabiegu;
— celowa, świadoma działalność człowieka;
— ściśle określone warunki realizacji;
— poznawczy cel (za pośrednictwem eksperymentu poznano wiele tajników natury oraz
sformułowano wiele praw rządzących zjawiskami przyrody i życia społecznego);
— wynik eksperymentu jest lub może być dowodem czegoś.
Eksperyment procesowo-kryminalistyczny jest czynnością dowodową, wykonywaną
według wypracowanych przez kryminalistykę reguł i zasad taktyczno-technicznych. Zgodnie
z art. 211 k.p.k.
czynność ta polega na doświadczalnym sprawdzeniu lub odtworzeniu
przez organ procesowy przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich
fragmentów. Kodeks postępowania karnego wyróżnia w ramach eksperymentu dwie
formy badań:
— doświadczenie,
— odtworzenie przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń albo ich frag-
mentów.
Doświadczenie należy rozumieć jako ‘wywołanie czegoś w określonych warunkach,
umyślne zestawienie jakichś warunków w celu poznania skutków, sprawdzenie przypusz-
czalnych skutków. Doświadczenie nie musi być przeprowadzane na miejscu zdarzenia ani
też nie musi być bezwzględnie ściśle związane z przebiegiem zdarzenia’
Odtworzenie (rekonstrukcja) to ‘odtworzenie czegoś powtórnie, tak samo jak było
poprzednio’ 6
. Odtworzenie polega na sprawdzeniu, czy to zdarzenie mogło mieć miejsce
w określonych okolicznościach albo czy miało taki, jak się zakłada, przebieg (musi być zatem
dokonane na miejscu zdarzenia o identycznej porze doby i w identycznych warunkach atmo-
sferycznych)7
. Według M. Kulickiego taka forma eksperymentu jest sprzeczna z logiką i ety-
mologią. ‘Odtworzenie może być realizowane w ramach szczególnych form przesłuchania
albo w ramach wizji lokalnej8
, które to czynności z eksperymentowaniem nie mają nic wspól-
nego zarówno w sensie logicznym, jak i metodycznym’9
. Odtworzenie jest natomiast nieod-
zownym przygotowaniem realiów, w jakich ma się odbyć eksperyment, czyli doświadczenie10.
Wymienione formy często występują łącznie (przeplatają się) i mają charakter dyna-
miczny. Doświadczenie musi być przeprowadzane w określonych warunkach, zbliżonych
do panujących w chwili zaistnienia zdarzenia będącego przedmiotem postępowania.
Również w trakcie działań odtwórczych organ procesowy może w sposób doświadczalny
poznać okoliczności zdarzenia.