Praktyka kryminalistyczna dowodzi, że każde zdarzenie prowadzi do powstania śladów
na miejscu tego zdarzenia, na ofierze oraz na sprawcy. Przy odpowiednim postępowaniu
ślady są podstawą w procesie wykrywania sprawcy zdarzenia. Są one niemymi świadkami
zdarzenia, a ich ujawnienie jest ważnym zadaniem oględzin.
Oględziny1
są czynnością, która nie może być utożsamiana wyłącznie z wykorzystaniem
zmysłu wzroku. Oględziny polegają2
nie tyle na oglądaniu, ile na spostrzeganiu3
. Jako istotna
czynność dowodowa i jedno z pierwszych źródeł informacji o przestępstwie i przestępcy,
oględziny nie mogą być i nie są zwykłym oglądaniem, lecz spostrzeganiem. Podczas oglę-
dzin organ procesowy dokonuje spostrzegania stanu obiektu4
oględzin. Spostrzeganie to
jest procesem psychicznym, przebiegającym z udziałem wszystkich zmysłów człowieka,
w czasie którego do obrazu obiektu wytworzonego w świadomości zostaje dobrany od-
powiedni desygnat, czyli nazwa. Zatem oględziny to czynność procesowa, która pozwala
— z zastosowaniem metod kryminalistyki — poznać stan miejsca, osoby, rzeczy lub zwłok
związanych z określonym zdarzeniem.
Kryminalistyka zajmuje się zdarzeniami przeszłymi, historycznymi, gdyż przestępstwa
do takich należą. W procesie karnym do ustalenia, czy popełniono przestępstwo i kto je
popełnił, jest konieczne odtworzenie przebiegu takiego zdarzenia zgodnie z rzeczywistością.
Z kolei do odtworzenia przebiegu zdarzenia trzeba znać stan obiektu, czyli miejsca, osoby,
rzeczy lub zwłok z chwili oględzin oraz informacje płynące ze śladów, które ujawniono
i zabezpieczono w czasie oględzin. Dlatego celem każdych oględzin jest:
— utrwalenie stanu obiektu oględzin oraz
— zabezpieczenie dowodów
Znaczenie oględzin dla dalszych działań wykrywczych prowadzonych przez organ proce-
sowy polega na wykorzystaniu informacyjnej funkcji obiektu oględzin (miejsca, osoby, rzeczy
lub zwłok). Za najstarszy schemat działań wykrywczych uznaje się regułę siedmiu pytań,
nazywanych również „złotymi pytaniami kryminalistyki”. Stosowanie reguły siedmiu pytań
kryminalistyki zapewnia realizację kryminalistycznej zasady wszechstronności, ponieważ
pytania obejmują cały kompleks zagadnień wykrywczych i powszechnie są interpretowane
następująco:
1) co? — określenie typu zdarzenia (przestępstwo, wypadek, inne zdarzenie, ale także
rodzaj czynu lub skutek);
2) gdzie? — umiejscowienie zdarzenia (teren otwarty lub zamknięty, miasto, wieś);
3) kiedy? — dokładny lub przynajmniej orientacyjny czas rozpoczęcia zdarzenia oraz
czas jego trwania;
4) jak? — sposób dokonania czynu, przebieg zdarzenia;
5) czym? — środki techniczne zastosowane do dokonania czynu lub używane w czasie
zdarzenia;
6) dlaczego? — motyw, pobudka, przyczyna;
7) kto? — osoby uczestniczące w zdarzeniu (sprawca, pokrzywdzony, inne osoby)6
.
Poszukiwanie odpowiedzi na złote pytania odbywa się podczas wszystkich działań wy-
krywczych prowadzonych przez organ procesowy, jednak szczególne znaczenie przypisuje
się regule złotych pytań przy interpretowaniu wyników oględzin. Na podstawie reguły
siedmiu pytań są formułowane wersje dotyczące:
— typu zdarzenia,
— okoliczności (miejsca, czasu, metody) zdarzenia,
— motywu działania sprawcy,
— a także samego sprawcy zdarzenia z uwzględnieniem jego cech grupowych oraz indy-
widualnych (np. wyglądu zewnętrznego, łącznie z odzieżą, wzorów linii papilarnych,
mowy, uzębienia, portretu psychologicznego).
Współczesnym schematem działań wykrywczych są algorytmy określające postępowanie
różnych osób przy wykonywaniu różnych czynności procesowych i kryminalistycznych.
Zadaniem każdego algorytmu jest uporządkowanie przebiegu działań, wyznaczenie ścieżki
poruszania się po czynnościach7
.
W czasie oględzin ustala się takie elementy przestępnej działalności osoby lub osób, jak:
— droga dojścia i odejścia z miejsca zdarzenia,
— punkt wejścia i wyjścia z miejsca zdarzenia,
— droga i sposób poruszania się po miejscu zdarzenia,
— sposób8
i środek9
przybycia oraz oddalenia się z miejsca zdarzenia,
— punkt centralny miejsca zdarzenia,
— czas trwania całego zdarzenia,
— czas pobytu na miejscu zdarzenia,
— czas pobytu w poszczególnych pomieszczeniach lub sektorach miejsca zdarzenia,
— rodzaj czynności wykonywanych podczas zdarzenia,
— powód, sposób i środki użyte do wykonania określonej czynności,
— stopień trudności poszczególnych czynności,
— stopień umiejętności manipulacyjnych do wykonania czynności,
— czas wykonywania poszczególnych czynności,
— liczba osób uczestniczących w zdarzeniu,
— rola każdej osoby podczas zdarzenia,
— możliwość istnienia śladów negatywnych,
— możliwości obserwacji zdarzenia przez inne, przypadkowe lub nieprzypadkowe osoby.
Podmiotem każdych oględzin, czyli przeprowadzającym oględziny, jest zawsze organ
procesowy (sąd, prokurator, policjant służby dochodzeniowo-śledczej). Do pomocy
przy oględzinach, do wykonania pomiarów, obliczeń, zdjęć, utrwalenia śladów może być
wezwana osoba posiadająca wiadomości specjalne (biegły, konsultant, specjalista10).
na miejscu tego zdarzenia, na ofierze oraz na sprawcy. Przy odpowiednim postępowaniu
ślady są podstawą w procesie wykrywania sprawcy zdarzenia. Są one niemymi świadkami
zdarzenia, a ich ujawnienie jest ważnym zadaniem oględzin.
Oględziny1
są czynnością, która nie może być utożsamiana wyłącznie z wykorzystaniem
zmysłu wzroku. Oględziny polegają2
nie tyle na oglądaniu, ile na spostrzeganiu3
. Jako istotna
czynność dowodowa i jedno z pierwszych źródeł informacji o przestępstwie i przestępcy,
oględziny nie mogą być i nie są zwykłym oglądaniem, lecz spostrzeganiem. Podczas oglę-
dzin organ procesowy dokonuje spostrzegania stanu obiektu4
oględzin. Spostrzeganie to
jest procesem psychicznym, przebiegającym z udziałem wszystkich zmysłów człowieka,
w czasie którego do obrazu obiektu wytworzonego w świadomości zostaje dobrany od-
powiedni desygnat, czyli nazwa. Zatem oględziny to czynność procesowa, która pozwala
— z zastosowaniem metod kryminalistyki — poznać stan miejsca, osoby, rzeczy lub zwłok
związanych z określonym zdarzeniem.
Kryminalistyka zajmuje się zdarzeniami przeszłymi, historycznymi, gdyż przestępstwa
do takich należą. W procesie karnym do ustalenia, czy popełniono przestępstwo i kto je
popełnił, jest konieczne odtworzenie przebiegu takiego zdarzenia zgodnie z rzeczywistością.
Z kolei do odtworzenia przebiegu zdarzenia trzeba znać stan obiektu, czyli miejsca, osoby,
rzeczy lub zwłok z chwili oględzin oraz informacje płynące ze śladów, które ujawniono
i zabezpieczono w czasie oględzin. Dlatego celem każdych oględzin jest:
— utrwalenie stanu obiektu oględzin oraz
— zabezpieczenie dowodów
Znaczenie oględzin dla dalszych działań wykrywczych prowadzonych przez organ proce-
sowy polega na wykorzystaniu informacyjnej funkcji obiektu oględzin (miejsca, osoby, rzeczy
lub zwłok). Za najstarszy schemat działań wykrywczych uznaje się regułę siedmiu pytań,
nazywanych również „złotymi pytaniami kryminalistyki”. Stosowanie reguły siedmiu pytań
kryminalistyki zapewnia realizację kryminalistycznej zasady wszechstronności, ponieważ
pytania obejmują cały kompleks zagadnień wykrywczych i powszechnie są interpretowane
następująco:
1) co? — określenie typu zdarzenia (przestępstwo, wypadek, inne zdarzenie, ale także
rodzaj czynu lub skutek);
2) gdzie? — umiejscowienie zdarzenia (teren otwarty lub zamknięty, miasto, wieś);
3) kiedy? — dokładny lub przynajmniej orientacyjny czas rozpoczęcia zdarzenia oraz
czas jego trwania;
4) jak? — sposób dokonania czynu, przebieg zdarzenia;
5) czym? — środki techniczne zastosowane do dokonania czynu lub używane w czasie
zdarzenia;
6) dlaczego? — motyw, pobudka, przyczyna;
7) kto? — osoby uczestniczące w zdarzeniu (sprawca, pokrzywdzony, inne osoby)6
.
Poszukiwanie odpowiedzi na złote pytania odbywa się podczas wszystkich działań wy-
krywczych prowadzonych przez organ procesowy, jednak szczególne znaczenie przypisuje
się regule złotych pytań przy interpretowaniu wyników oględzin. Na podstawie reguły
siedmiu pytań są formułowane wersje dotyczące:
— typu zdarzenia,
— okoliczności (miejsca, czasu, metody) zdarzenia,
— motywu działania sprawcy,
— a także samego sprawcy zdarzenia z uwzględnieniem jego cech grupowych oraz indy-
widualnych (np. wyglądu zewnętrznego, łącznie z odzieżą, wzorów linii papilarnych,
mowy, uzębienia, portretu psychologicznego).
Współczesnym schematem działań wykrywczych są algorytmy określające postępowanie
różnych osób przy wykonywaniu różnych czynności procesowych i kryminalistycznych.
Zadaniem każdego algorytmu jest uporządkowanie przebiegu działań, wyznaczenie ścieżki
poruszania się po czynnościach7
.
W czasie oględzin ustala się takie elementy przestępnej działalności osoby lub osób, jak:
— droga dojścia i odejścia z miejsca zdarzenia,
— punkt wejścia i wyjścia z miejsca zdarzenia,
— droga i sposób poruszania się po miejscu zdarzenia,
— sposób8
i środek9
przybycia oraz oddalenia się z miejsca zdarzenia,
— punkt centralny miejsca zdarzenia,
— czas trwania całego zdarzenia,
— czas pobytu na miejscu zdarzenia,
— czas pobytu w poszczególnych pomieszczeniach lub sektorach miejsca zdarzenia,
— rodzaj czynności wykonywanych podczas zdarzenia,
— powód, sposób i środki użyte do wykonania określonej czynności,
— stopień trudności poszczególnych czynności,
— stopień umiejętności manipulacyjnych do wykonania czynności,
— czas wykonywania poszczególnych czynności,
— liczba osób uczestniczących w zdarzeniu,
— rola każdej osoby podczas zdarzenia,
— możliwość istnienia śladów negatywnych,
— możliwości obserwacji zdarzenia przez inne, przypadkowe lub nieprzypadkowe osoby.
Podmiotem każdych oględzin, czyli przeprowadzającym oględziny, jest zawsze organ
procesowy (sąd, prokurator, policjant służby dochodzeniowo-śledczej). Do pomocy
przy oględzinach, do wykonania pomiarów, obliczeń, zdjęć, utrwalenia śladów może być
wezwana osoba posiadająca wiadomości specjalne (biegły, konsultant, specjalista10).