Na organie procesowym wydającym postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii
biegłego spoczywa zadanie wskazania przedmiotu i zakresu ekspertyzy ze sformułowa-
niem, w miarę potrzeby, pytań szczegółowych (art. 194 pkt 2 k.p.k.). Zapis ten wyraża
kierowniczą rolę organu procesowego w odniesieniu do działalności biegłego w konkretnej
sprawie. Organ procesowy, wskazując przedmiot i zakres ekspertyzy, ustala zadania zlecone
biegłemu do wykonania.
Przedmiot ekspertyzy określa się jako „(...) dowolne zagadnienie, na które jest w stanie
odpowiedzieć dana nauka, sztuka lub rzemiosło, gdy organ procesowy uzna, że ma ono
związek z kwestią podlegającą ustaleniu i musi być wyjaśnione za pomocą specjalnej wiedzy
lub umiejętności”
Stefan Kalinowski podaje, że „przedmiotem opinii mogą być wszelkie zagadnienia, do
których objaśnienia są konieczne wiadomości specjalne”6
.
Ogólnym przedmiotem procesowej czynności ekspertyzy są pewne okoliczności
faktyczne, istotne dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy karnej; kwestia bądź kwestie
wątpliwe, których rozstrzygnięcie jest uzależnione od posiadania wiedzy specjalnej7
.
Przedmiotem ekspertyzy daktyloskopijnej na przykład może być fakt pochodzenia
śladów linii papilarnych, pozostawionych w określonym czasie i miejscu, od określonej
osoby (a więc fakt przebywania osoby), ekspertyzy zaś pisma ręcznego — własnoręczne
podpisanie danego czeku przez kwestionującego tę czynność wystawcę. Będącą przed-
miotem ekspertyzy wątpliwość należy odróżnić od konkretnego obiektu poddanego
badaniu przez biegłego. Przedmiotem badania w pierwszym wypadku będą: ślad linii
papilarnych i odbitki z karty daktyloskopijnej, w drugim — podpis na czeku i pobrane
podpisy porównawcze osoby.
Zakres ekspertyzy to inaczej zakreślenie granic działalności biegłego w konkretnej
sprawie karnej. Określa się go przez sformułowanie szczegółowych pytań oraz wskazanie
materiału dostarczanego biegłemu do badania — materiału dowodowego i niejednokrotnie
materiału porównawczego oraz kontrolnego i wzorcowego. Kwestia możliwości wskazania
biegłemu metody badawczej, którą powinien zastosować, wykonując badania, budzi
wątpliwości. Należy przyjąć, że wybór metody pozostawia się biegłemu; tylko wyjątkowo
organ procesowy może sugerować prowadzenie badania określoną metodą. Sytuacja
taka może mieć miejsce w wypadku badania krwi na zawartość alkoholu. Biegły może tu
przeprowadzić badania metodą Widmarka (dwuchromianową, współcześnie już stoso-
waną sporadycznie), enzymatyczną ADH i chromatografii gazowej. W wypadku zatruć
mieszaninami rozpuszczalników zawierających alkohol (np. denaturatem, płynami do
mycia szyb) badanie metodą Widmarka wskaże wyższy poziom alkoholu we krwi od rze-
czywistego, natomiast w wyniku badania metodą chromatografii gazowej zostanie stwier-
dzona obecność poszczególnych składników spożytego płynu — metanolu, etanolu, innych
alkoholi, estrów itp., zgodnie z ich rzeczywistą zawartością. W takiej sytuacji, wynikającej
z potrzeb prowadzonego postępowania, organ procesowy, dysponujący ogólną wiedzą
w danej dziedzinie kryminalistyki, może sugerować biegłemu przeprowadzenie ekspertyzy
konkretną metodą badawczą
.
Biegły, wykonujący zlecone badania, nie powinien wykraczać poza zakres ekspertyzy okre-
ślony w postanowieniu przez organ procesowy. Jeśli wykonujący badania biegły stwierdzi
potrzebę zbadania jeszcze innych ważnych kwestii (poza zakreślonymi w postanowieniu),
powinien wnioskować do organu procesowego o zmianę zakresu ekspertyzy. Możliwość
zmiany zakresu ekspertyzy oraz stawiania pytań dodatkowych przez organ procesowy
wynika z treści art. 198 § 3 k.p.k. Inną kwestią jest nieudolne (gramatycznie lub meryto-
rycznie) sformułowanie pytań. W takiej sytuacji biegły może albo udzielić odpowiedzi na
niewłaściwie sformułowane pytania po ich korekcie, albo zwrócić się do organu proceso-
wego o ich poprawienie, uściślenie lub inną zmianę.
Organ procesowy zarządzający badania kryminalistyczne może się skonsultować
z biegłym przed wskazaniem przedmiotu i zakresu ekspertyzy (przed opracowaniem
i wydaniem postanowienia). Konsultacja ta może również dotyczyć potrzeby pobrania
materiału porównawczego oraz jego ilości i jakości (np. w postaci pisma ręcznego, za-
rejestrowanej mowy). Skonsultowanie się z biegłym może zaoszczędzić prowadzącemu
czynności procesowe zarówno czasu, jak i środków finansowych (uzupełnianie materiału
porównawczego, powtórne zlecenie badań).
biegłego spoczywa zadanie wskazania przedmiotu i zakresu ekspertyzy ze sformułowa-
niem, w miarę potrzeby, pytań szczegółowych (art. 194 pkt 2 k.p.k.). Zapis ten wyraża
kierowniczą rolę organu procesowego w odniesieniu do działalności biegłego w konkretnej
sprawie. Organ procesowy, wskazując przedmiot i zakres ekspertyzy, ustala zadania zlecone
biegłemu do wykonania.
Przedmiot ekspertyzy określa się jako „(...) dowolne zagadnienie, na które jest w stanie
odpowiedzieć dana nauka, sztuka lub rzemiosło, gdy organ procesowy uzna, że ma ono
związek z kwestią podlegającą ustaleniu i musi być wyjaśnione za pomocą specjalnej wiedzy
lub umiejętności”
Stefan Kalinowski podaje, że „przedmiotem opinii mogą być wszelkie zagadnienia, do
których objaśnienia są konieczne wiadomości specjalne”6
.
Ogólnym przedmiotem procesowej czynności ekspertyzy są pewne okoliczności
faktyczne, istotne dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy karnej; kwestia bądź kwestie
wątpliwe, których rozstrzygnięcie jest uzależnione od posiadania wiedzy specjalnej7
.
Przedmiotem ekspertyzy daktyloskopijnej na przykład może być fakt pochodzenia
śladów linii papilarnych, pozostawionych w określonym czasie i miejscu, od określonej
osoby (a więc fakt przebywania osoby), ekspertyzy zaś pisma ręcznego — własnoręczne
podpisanie danego czeku przez kwestionującego tę czynność wystawcę. Będącą przed-
miotem ekspertyzy wątpliwość należy odróżnić od konkretnego obiektu poddanego
badaniu przez biegłego. Przedmiotem badania w pierwszym wypadku będą: ślad linii
papilarnych i odbitki z karty daktyloskopijnej, w drugim — podpis na czeku i pobrane
podpisy porównawcze osoby.
Zakres ekspertyzy to inaczej zakreślenie granic działalności biegłego w konkretnej
sprawie karnej. Określa się go przez sformułowanie szczegółowych pytań oraz wskazanie
materiału dostarczanego biegłemu do badania — materiału dowodowego i niejednokrotnie
materiału porównawczego oraz kontrolnego i wzorcowego. Kwestia możliwości wskazania
biegłemu metody badawczej, którą powinien zastosować, wykonując badania, budzi
wątpliwości. Należy przyjąć, że wybór metody pozostawia się biegłemu; tylko wyjątkowo
organ procesowy może sugerować prowadzenie badania określoną metodą. Sytuacja
taka może mieć miejsce w wypadku badania krwi na zawartość alkoholu. Biegły może tu
przeprowadzić badania metodą Widmarka (dwuchromianową, współcześnie już stoso-
waną sporadycznie), enzymatyczną ADH i chromatografii gazowej. W wypadku zatruć
mieszaninami rozpuszczalników zawierających alkohol (np. denaturatem, płynami do
mycia szyb) badanie metodą Widmarka wskaże wyższy poziom alkoholu we krwi od rze-
czywistego, natomiast w wyniku badania metodą chromatografii gazowej zostanie stwier-
dzona obecność poszczególnych składników spożytego płynu — metanolu, etanolu, innych
alkoholi, estrów itp., zgodnie z ich rzeczywistą zawartością. W takiej sytuacji, wynikającej
z potrzeb prowadzonego postępowania, organ procesowy, dysponujący ogólną wiedzą
w danej dziedzinie kryminalistyki, może sugerować biegłemu przeprowadzenie ekspertyzy
konkretną metodą badawczą
.
Biegły, wykonujący zlecone badania, nie powinien wykraczać poza zakres ekspertyzy okre-
ślony w postanowieniu przez organ procesowy. Jeśli wykonujący badania biegły stwierdzi
potrzebę zbadania jeszcze innych ważnych kwestii (poza zakreślonymi w postanowieniu),
powinien wnioskować do organu procesowego o zmianę zakresu ekspertyzy. Możliwość
zmiany zakresu ekspertyzy oraz stawiania pytań dodatkowych przez organ procesowy
wynika z treści art. 198 § 3 k.p.k. Inną kwestią jest nieudolne (gramatycznie lub meryto-
rycznie) sformułowanie pytań. W takiej sytuacji biegły może albo udzielić odpowiedzi na
niewłaściwie sformułowane pytania po ich korekcie, albo zwrócić się do organu proceso-
wego o ich poprawienie, uściślenie lub inną zmianę.
Organ procesowy zarządzający badania kryminalistyczne może się skonsultować
z biegłym przed wskazaniem przedmiotu i zakresu ekspertyzy (przed opracowaniem
i wydaniem postanowienia). Konsultacja ta może również dotyczyć potrzeby pobrania
materiału porównawczego oraz jego ilości i jakości (np. w postaci pisma ręcznego, za-
rejestrowanej mowy). Skonsultowanie się z biegłym może zaoszczędzić prowadzącemu
czynności procesowe zarówno czasu, jak i środków finansowych (uzupełnianie materiału
porównawczego, powtórne zlecenie badań).