Sprawcą wykroczenia jest ten, kto wykonuje wykroczenie sam, a także osoba z nim współdziałająca
(współsprawca, podżegacz, pomocnik).
Określając sprawcę wykroczenia, kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia używa różnych okre-
śleń w zależności od etapu i rodzaju postępowania.
Przed wniesieniem wniosku o ukaranie:
1. Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia (sensu largo), w tym:
¾ osoba ujęta na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia. Zgodnie z art. 45
kpw „policja ma prawo zatrzymać osobę ujętą na gorącym uczynku popełnienia wykroczenia lub
bezpośrednio potem, jeżeli:
1) zachodzą podstawy do zastosowania wobec niej postępowania przyspieszonego,
2) nie można ustalić jej tożsamości”.
¾ sprawca wykroczenia (art. 91, 97 kpw). W postępowaniu przyspieszonym orzeka się tylko wówczas,
gdy sprawca został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia
i niezwłocznie doprowadzono go do sądu (art. 91 § 1 kpw).
Policja lub inny organ, któremu szczególne ustawy powierzają zadania w zakresie ochrony porządku
lub bezpieczeństwa publicznego, w wypadku schwytania na gorącym uczynku lub bezpośrednio
potem sprawcy wykroczenia, o którym mowa w art. 90, może go zatrzymać i doprowadzić do sądu
(art. 91 § 2 kpw).
Organ określony w art. 91 § 2 kpw może odstąpić od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia
sprawcy do sądu, zobowiązując go do stawienia się w sądzie w wyznaczonym czasie i miejscu
ze skutkami wezwania, o których mowa w art. 71 § 4 kpw. Wydanego wówczas pod nieobecność
obwinionego wyroku nie uważa się za zaoczny (art. 91 § 1 kpw). Organ określony w § 2 może odstąpić
od przymusowego doprowadzenia sprawcy do sądu, jeżeli zostanie zapewnione uczestniczenie przez
sprawcę we wszystkich czynnościach sądowych, w których ma on prawo uczestniczyć, w szczególności
możliwość złożenia przez niego wyjaśnień, przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających
przeprowadzenie tych czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu
i dźwięku (art. 91 § 2a).
W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, funkcjonariusz uprawniony do
nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy (art. 97 § 1 kpw):
1) schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu
wykroczenia,
2) stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy, a nie zachodzi wątpli-
wość co do sprawcy czynu,
3) stwierdzi popełnienie wykroczenia za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urzą-
dzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio
potem, i nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu
— w tym także, w razie potrzeby, po przeprowadzeniu w niezbędnym zakresie czynności wyjaśniających
podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia.
1. Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia (sensu stricto) (art. 54 § 5 kpw). W stosunku do osoby
podejrzanej o popełnienie wykroczenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 74 § 31
i art. 308 § 12
Kodeksu
postępowania karnego (art. 54 § 5 kpw).
2. Osoba, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie.
Zgodnie z art. 54 § 6 kpw należy niezwłocznie przesłuchać osobę, co do której istnieje uzasadniona
podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Osoba taka ma prawo odmówić
złożenia wyjaśnień oraz zgłosić wnioski dowodowe, o czym należy ją pouczyć. Przesłuchanie tej osoby
zaczyna się od powiadomienia jej o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania; przepis § 4
zdanie drugie stosuje się.
Na etapie postępowania sądowego
Obwiniony — osoba fi zyczna, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykroczenie
(art. 20 § 1 kpw). Do obwinionego stosuje się odpowiednio art. 74 § 1 i 23
, art. 754
, 765
i 1756
kodeksu
postępowania karnego (art. 20 § 3 kpw).
Obowiązki osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia
Obowiązki osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia określają przepisy art. 74 § 2 pkt 1 i art. 308 § 1 kpk.
w zw. z art. 54 § 5 kpw, i są to :
¾ poddanie się oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem
integralności ciała,
¾ poddanie się pobraniu odcisków, fotografowaniu, okazaniu w celach rozpoznawczych innym
osobom,
¾ poddanie się pobraniu próby krwi, włosów i wydzielin organizmu oraz innym niezbędnym
czynnościom,
¾ wskazanie adresu dla doręczeń w kraju (art. 38 § 2 kpw.).
Prawa osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku
o ukaranie.
¾ powiadomienia o treści zarzutu,
¾ składania wyjaśnień
¾ złożenia wyjaśnień na piśmie; w tym do nadesłania ich w terminie do 7 dni od odstąpienia od
przesłuchania
¾ odmowy złożenia wyjaśnień oraz odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie,
¾ składania wniosków dowodowych,
¾ wyrażenia zgody na skazanie w określony sposób bez przeprowadzenia rozprawy (art. 58 § 1 i 2 kpw.).
Osobę, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie,
należy niezwłocznie, czyli bez nieuzasadnionej zwłoki, przesłuchać. Należy pouczyć ją o przysługujących
jej prawach, poinformować o treści zarzutu wpisanego do protokołu. Protokół można ograniczyć do zapisu
najbardziej istotnych wyjaśnień (art. 54 § 6 kpw). Przesłuchanie to jest jednak obowiązkiem względnym, co
oznacza, że można odstąpić od przesłuchania tej osoby, jednak tylko wtedy, jeżeli jej przesłuchanie byłoby
połączone ze znacznymi trudnościami (natury obiektywnej lub subiektywnej).W takiej sytuacji należy pouczyć
tę osobę o prawie nadesłania wyjaśnienia do właściwego organu w terminie 7 dni od odstąpienia od przesłu-
chania. Z odstąpienia od przesłuchania tej osoby należy sporządzić notatkę urzędową (art. 54 § 7 kpw). Jeśli
w przypadku przesłuchania osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej
wniosku o ukaranie, należy ją poinformować o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania, należy
przyjąć, że również w przypadku odstąpienia od jej przesłuchania, powinna taka osoba, zostać powiadomiona
o treści zarzutu. Informacje te z przyczyną odstąpienia, pouczeniem o prawie nadesłania wyjaśnień oraz okre-
śleniem zarzutu powinna dokumentować notatka urzędowa.
Czynności Policji związane z przesłuchaniem osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa
do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie:
¾ przygotowanie się do przesłuchania (ocena faktyczna i prawna czynu, ustalenie kwestii
wymagających wyjaśnienia, przygotowanie pytań do osoby przesłuchiwanej),
¾ sformułowanie zarzutu, wpisanie go do protokołu,
¾ pouczenie osoby o przysługujących jej prawach oraz ciążących na niej obowiązkach,
a w szczególności o obowiązku wskazania adresu dla doręczeń w kraju oraz konsekwencjach
niewykonania tego obowiazku (fakt pouczenia odnotować w protokole, o którym mowa w art. 54
§ 6 kpw. lub notatce urzędowej wskazanej w art. 54 § 7 kpw.),
¾ poinformowanie o treści zarzutu (ustosunkowanie się do tej treści, czy zrozumiała treść zarzutu,
czy przyznaje się do winy, czy chce złożyć wyjaśnienia),
¾ wysłuchanie tej osoby i zaprotokołowanie jej wyjaśnień,
¾ ustalenie, w razie potrzeby, czy osoba ta wyraża zgodę na skazanie bez przeprowadzenia rozprawy
(jeżeli tak — przyjęcie i zaprotokołowanie jej oświadczenia w tej kwestii),
¾ omówienie skreśleń, poprawek i uzupełnień poczynionych w protokole oraz jego odczytanie
i podpisanie.
(współsprawca, podżegacz, pomocnik).
Określając sprawcę wykroczenia, kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia używa różnych okre-
śleń w zależności od etapu i rodzaju postępowania.
Przed wniesieniem wniosku o ukaranie:
1. Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia (sensu largo), w tym:
¾ osoba ujęta na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia. Zgodnie z art. 45
kpw „policja ma prawo zatrzymać osobę ujętą na gorącym uczynku popełnienia wykroczenia lub
bezpośrednio potem, jeżeli:
1) zachodzą podstawy do zastosowania wobec niej postępowania przyspieszonego,
2) nie można ustalić jej tożsamości”.
¾ sprawca wykroczenia (art. 91, 97 kpw). W postępowaniu przyspieszonym orzeka się tylko wówczas,
gdy sprawca został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia
i niezwłocznie doprowadzono go do sądu (art. 91 § 1 kpw).
Policja lub inny organ, któremu szczególne ustawy powierzają zadania w zakresie ochrony porządku
lub bezpieczeństwa publicznego, w wypadku schwytania na gorącym uczynku lub bezpośrednio
potem sprawcy wykroczenia, o którym mowa w art. 90, może go zatrzymać i doprowadzić do sądu
(art. 91 § 2 kpw).
Organ określony w art. 91 § 2 kpw może odstąpić od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia
sprawcy do sądu, zobowiązując go do stawienia się w sądzie w wyznaczonym czasie i miejscu
ze skutkami wezwania, o których mowa w art. 71 § 4 kpw. Wydanego wówczas pod nieobecność
obwinionego wyroku nie uważa się za zaoczny (art. 91 § 1 kpw). Organ określony w § 2 może odstąpić
od przymusowego doprowadzenia sprawcy do sądu, jeżeli zostanie zapewnione uczestniczenie przez
sprawcę we wszystkich czynnościach sądowych, w których ma on prawo uczestniczyć, w szczególności
możliwość złożenia przez niego wyjaśnień, przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających
przeprowadzenie tych czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu
i dźwięku (art. 91 § 2a).
W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, funkcjonariusz uprawniony do
nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy (art. 97 § 1 kpw):
1) schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu
wykroczenia,
2) stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy, a nie zachodzi wątpli-
wość co do sprawcy czynu,
3) stwierdzi popełnienie wykroczenia za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urzą-
dzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio
potem, i nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu
— w tym także, w razie potrzeby, po przeprowadzeniu w niezbędnym zakresie czynności wyjaśniających
podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia.
1. Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia (sensu stricto) (art. 54 § 5 kpw). W stosunku do osoby
podejrzanej o popełnienie wykroczenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 74 § 31
i art. 308 § 12
Kodeksu
postępowania karnego (art. 54 § 5 kpw).
2. Osoba, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie.
Zgodnie z art. 54 § 6 kpw należy niezwłocznie przesłuchać osobę, co do której istnieje uzasadniona
podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Osoba taka ma prawo odmówić
złożenia wyjaśnień oraz zgłosić wnioski dowodowe, o czym należy ją pouczyć. Przesłuchanie tej osoby
zaczyna się od powiadomienia jej o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania; przepis § 4
zdanie drugie stosuje się.
Na etapie postępowania sądowego
Obwiniony — osoba fi zyczna, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykroczenie
(art. 20 § 1 kpw). Do obwinionego stosuje się odpowiednio art. 74 § 1 i 23
, art. 754
, 765
i 1756
kodeksu
postępowania karnego (art. 20 § 3 kpw).
Obowiązki osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia
Obowiązki osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia określają przepisy art. 74 § 2 pkt 1 i art. 308 § 1 kpk.
w zw. z art. 54 § 5 kpw, i są to :
¾ poddanie się oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem
integralności ciała,
¾ poddanie się pobraniu odcisków, fotografowaniu, okazaniu w celach rozpoznawczych innym
osobom,
¾ poddanie się pobraniu próby krwi, włosów i wydzielin organizmu oraz innym niezbędnym
czynnościom,
¾ wskazanie adresu dla doręczeń w kraju (art. 38 § 2 kpw.).
Prawa osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku
o ukaranie.
¾ powiadomienia o treści zarzutu,
¾ składania wyjaśnień
¾ złożenia wyjaśnień na piśmie; w tym do nadesłania ich w terminie do 7 dni od odstąpienia od
przesłuchania
¾ odmowy złożenia wyjaśnień oraz odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie,
¾ składania wniosków dowodowych,
¾ wyrażenia zgody na skazanie w określony sposób bez przeprowadzenia rozprawy (art. 58 § 1 i 2 kpw.).
Osobę, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie,
należy niezwłocznie, czyli bez nieuzasadnionej zwłoki, przesłuchać. Należy pouczyć ją o przysługujących
jej prawach, poinformować o treści zarzutu wpisanego do protokołu. Protokół można ograniczyć do zapisu
najbardziej istotnych wyjaśnień (art. 54 § 6 kpw). Przesłuchanie to jest jednak obowiązkiem względnym, co
oznacza, że można odstąpić od przesłuchania tej osoby, jednak tylko wtedy, jeżeli jej przesłuchanie byłoby
połączone ze znacznymi trudnościami (natury obiektywnej lub subiektywnej).W takiej sytuacji należy pouczyć
tę osobę o prawie nadesłania wyjaśnienia do właściwego organu w terminie 7 dni od odstąpienia od przesłu-
chania. Z odstąpienia od przesłuchania tej osoby należy sporządzić notatkę urzędową (art. 54 § 7 kpw). Jeśli
w przypadku przesłuchania osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej
wniosku o ukaranie, należy ją poinformować o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania, należy
przyjąć, że również w przypadku odstąpienia od jej przesłuchania, powinna taka osoba, zostać powiadomiona
o treści zarzutu. Informacje te z przyczyną odstąpienia, pouczeniem o prawie nadesłania wyjaśnień oraz okre-
śleniem zarzutu powinna dokumentować notatka urzędowa.
Czynności Policji związane z przesłuchaniem osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa
do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie:
¾ przygotowanie się do przesłuchania (ocena faktyczna i prawna czynu, ustalenie kwestii
wymagających wyjaśnienia, przygotowanie pytań do osoby przesłuchiwanej),
¾ sformułowanie zarzutu, wpisanie go do protokołu,
¾ pouczenie osoby o przysługujących jej prawach oraz ciążących na niej obowiązkach,
a w szczególności o obowiązku wskazania adresu dla doręczeń w kraju oraz konsekwencjach
niewykonania tego obowiazku (fakt pouczenia odnotować w protokole, o którym mowa w art. 54
§ 6 kpw. lub notatce urzędowej wskazanej w art. 54 § 7 kpw.),
¾ poinformowanie o treści zarzutu (ustosunkowanie się do tej treści, czy zrozumiała treść zarzutu,
czy przyznaje się do winy, czy chce złożyć wyjaśnienia),
¾ wysłuchanie tej osoby i zaprotokołowanie jej wyjaśnień,
¾ ustalenie, w razie potrzeby, czy osoba ta wyraża zgodę na skazanie bez przeprowadzenia rozprawy
(jeżeli tak — przyjęcie i zaprotokołowanie jej oświadczenia w tej kwestii),
¾ omówienie skreśleń, poprawek i uzupełnień poczynionych w protokole oraz jego odczytanie
i podpisanie.