Najszerszy zakres pod względem czynnościowym i czasowym mają oględziny miejsca
zdarzenia. Wiążą się z nimi również największe trudności. Dotyczą one głównie ujaw-
nienia i wyboru akurat tych śladów, które istotnie mają związek ze zdarzeniem, a także
z różnorodnością nazewnictwa cech, części i całych obiektów występujących na miejscu
zdarzenia. Znajomość nazewnictwa jest niezbędna przy dokumentowaniu przebiegu
i wyników oględzin.
Po uzyskaniu informacji o zdarzeniu policja podejmuje wstępne czynności przygoto-
wawcze do oględzin miejsca zdarzenia, które obejmują czynności poza miejscem zdarzenia
oraz czynności na miejscu zdarzenia. Przede wszystkim na podstawie pierwszych informacji
pozwalających wstępnie określić rodzaj zdarzenia, rozległość i rodzaj terenu, na którym
zdarzenie wystąpiło, a także inne warunki, ustala się skład grupy oględzinowej. Może on
obejmować:
— prokuratora,
— pracownika służby dochodzeniowo-śledczej,
— pracownika operacyjnego,
— specjalistę,
— przewodnika psa tropiącego,
— dzielnicowego,
— biegłego36.
Liczebność oraz konieczność obecności określonych osób w składzie grupy oględzi-
nowej zależy od rodzaju zdarzenia i jego okoliczności oraz warunków, w jakich przyjdzie
oględziny przeprowadzać. Niewątpliwie zawsze w grupie znajduje się pracownik służby
dochodzeniowo-śledczej lub prokurator, który jest podmiotem uprawnionym do doko-
nania oględzin.
Grupa oględzinowa nie powinna być zbyt liczna. Duża, nieuzasadniona liczba osób
na małym obszarze miejsca zdarzenia tylko utrudnia dokonanie oględzin. Może powo-
dować niszczenie śladów sprawcy zdarzenia, jak również nanoszenie nowych (śladów
uczestników grupy).
Jeżeli jednak obszar oględzin jest rozległy, wskazane jest, aby pracowało na nim kilka lub
nawet kilkanaście grup oględzinowych. W takiej sytuacji konieczne jest dokładne określenie
granic obszaru poddawanego oględzinom dla każdej grupy osobno.
Osoby wytypowane do przeprowadzenia oględzin powinny zapoznać się z dostępnymi
informacjami o zdarzeniu i obiekcie oględzin jeszcze przed wyjazdem z jednostki.
Czynności przygotowawcze do oględzin wykonywane na miejscu zdarzenia klasyfikuje
się następująco37:
— czynności zmierzające do ochrony miejsca zdarzenia przed zmianami,
— czynności zmierzające do złagodzenia i zapobieżenia dalszym ujemnym skutkom
zdarzenia,
— czynności zmierzające do zbierania informacji o zdarzeniu, osobach i przedmiotach
z nim związanych,
— czynności niecierpiące zwłoki zmierzające do ustalenia i ujęcia sprawcy przestęp-
stwa.
Po rozpoczęciu oględzin miejsca zdarzenia następują trzy kolejne ich etapy. Są to: etap
oględzin wstępnych, etap oględzin szczegółowych i etap oględzin końcowych.
Wszystkie trzy są równie ważne, mimo że w każdym wykonuje się inne czynności. Etap
oględzin wstępnych obejmuje takie czynności, jak:
— sprawdzenie terenu zdarzenia lub innego obiektu oględzin pod względem bezpie-
czeństwa;
— wyłączenie gazu, prądu elektrycznego, wody;
— wezwanie pogotowia ratunkowego, gazowniczego, elektrycznego;
— udzielenie pomocy ofiarom zdarzenia;
— penetracja terenu zdarzenia;
— ustalenie obszaru przeznaczonego do oględzin;
— ustalenie rodzaju i liczby makrośladów (na przykład zwłok);
— zorganizowanie zabezpieczenia miejsca zdarzenia;
— ustalenie rodzaju specjalistów i wezwanie ich na miejsce oględzin;
— sprowadzenie i zainstalowanie dodatkowego sprzętu;
— zlecenie pościgu;
— zastosowanie środków operacyjnych;
— założenie środków łączności;
— ustalenie drogi dojścia i odejścia sprawcy lub sprawców z miejsca zdarzenia;
— ustalenie punktu wejścia lub wyjścia sprawcy lub sprawców z miejsca zdarzenia;
— określenie taktyki oględzin.
Kolejność przedstawionych czynności na miejscu zdarzenia jest różna. Liczba, rodzaj
czynności i jej zakres są zależne od rodzaju i umiejscowienia zdarzenia, rodzaju i liczby
pokrzywdzonych, wielkości obszaru oględzin itd.
Po oględzinach wstępnych następują oględziny szczegółowe. Ten etap oględzin ma
największe znaczenie. Tu koncentrują się najistotniejsze problemy organizacji oględzin
miejsca zdarzenia, takie jak: rodzaje wykonywanych czynności w fazach statycznej
i dynamicznej, metody prowadzenia oględzin, wyznaczanie stałych odniesienia i punktów
pomiarowych, sposób ujawniania, numerowania i zabezpieczania śladów.
Ostatni etap oględzin jest też nazywany etapem kontroli. Dokonuje się w nim ostatecz-
nego oglądu miejsca zdarzenia lub innego obiektu oględzin w celu sprawdzenia prawidło-
wości i dokładności pracy uczestników oględzin. Następuje zebranie wszystkich informacji
i dokumentów, szczególnie jeżeli w ramach kryminalistycznego badania miejsca zdarzenia
prowadzono również inne czynności. Powstają pierwsze, wstępne wersje kryminalistyczne.
Odczytuje się i podpisuje dokumenty. Ujawnione i zabezpieczone ślady są pakowane.
zdarzenia. Wiążą się z nimi również największe trudności. Dotyczą one głównie ujaw-
nienia i wyboru akurat tych śladów, które istotnie mają związek ze zdarzeniem, a także
z różnorodnością nazewnictwa cech, części i całych obiektów występujących na miejscu
zdarzenia. Znajomość nazewnictwa jest niezbędna przy dokumentowaniu przebiegu
i wyników oględzin.
Po uzyskaniu informacji o zdarzeniu policja podejmuje wstępne czynności przygoto-
wawcze do oględzin miejsca zdarzenia, które obejmują czynności poza miejscem zdarzenia
oraz czynności na miejscu zdarzenia. Przede wszystkim na podstawie pierwszych informacji
pozwalających wstępnie określić rodzaj zdarzenia, rozległość i rodzaj terenu, na którym
zdarzenie wystąpiło, a także inne warunki, ustala się skład grupy oględzinowej. Może on
obejmować:
— prokuratora,
— pracownika służby dochodzeniowo-śledczej,
— pracownika operacyjnego,
— specjalistę,
— przewodnika psa tropiącego,
— dzielnicowego,
— biegłego36.
Liczebność oraz konieczność obecności określonych osób w składzie grupy oględzi-
nowej zależy od rodzaju zdarzenia i jego okoliczności oraz warunków, w jakich przyjdzie
oględziny przeprowadzać. Niewątpliwie zawsze w grupie znajduje się pracownik służby
dochodzeniowo-śledczej lub prokurator, który jest podmiotem uprawnionym do doko-
nania oględzin.
Grupa oględzinowa nie powinna być zbyt liczna. Duża, nieuzasadniona liczba osób
na małym obszarze miejsca zdarzenia tylko utrudnia dokonanie oględzin. Może powo-
dować niszczenie śladów sprawcy zdarzenia, jak również nanoszenie nowych (śladów
uczestników grupy).
Jeżeli jednak obszar oględzin jest rozległy, wskazane jest, aby pracowało na nim kilka lub
nawet kilkanaście grup oględzinowych. W takiej sytuacji konieczne jest dokładne określenie
granic obszaru poddawanego oględzinom dla każdej grupy osobno.
Osoby wytypowane do przeprowadzenia oględzin powinny zapoznać się z dostępnymi
informacjami o zdarzeniu i obiekcie oględzin jeszcze przed wyjazdem z jednostki.
Czynności przygotowawcze do oględzin wykonywane na miejscu zdarzenia klasyfikuje
się następująco37:
— czynności zmierzające do ochrony miejsca zdarzenia przed zmianami,
— czynności zmierzające do złagodzenia i zapobieżenia dalszym ujemnym skutkom
zdarzenia,
— czynności zmierzające do zbierania informacji o zdarzeniu, osobach i przedmiotach
z nim związanych,
— czynności niecierpiące zwłoki zmierzające do ustalenia i ujęcia sprawcy przestęp-
stwa.
Po rozpoczęciu oględzin miejsca zdarzenia następują trzy kolejne ich etapy. Są to: etap
oględzin wstępnych, etap oględzin szczegółowych i etap oględzin końcowych.
Wszystkie trzy są równie ważne, mimo że w każdym wykonuje się inne czynności. Etap
oględzin wstępnych obejmuje takie czynności, jak:
— sprawdzenie terenu zdarzenia lub innego obiektu oględzin pod względem bezpie-
czeństwa;
— wyłączenie gazu, prądu elektrycznego, wody;
— wezwanie pogotowia ratunkowego, gazowniczego, elektrycznego;
— udzielenie pomocy ofiarom zdarzenia;
— penetracja terenu zdarzenia;
— ustalenie obszaru przeznaczonego do oględzin;
— ustalenie rodzaju i liczby makrośladów (na przykład zwłok);
— zorganizowanie zabezpieczenia miejsca zdarzenia;
— ustalenie rodzaju specjalistów i wezwanie ich na miejsce oględzin;
— sprowadzenie i zainstalowanie dodatkowego sprzętu;
— zlecenie pościgu;
— zastosowanie środków operacyjnych;
— założenie środków łączności;
— ustalenie drogi dojścia i odejścia sprawcy lub sprawców z miejsca zdarzenia;
— ustalenie punktu wejścia lub wyjścia sprawcy lub sprawców z miejsca zdarzenia;
— określenie taktyki oględzin.
Kolejność przedstawionych czynności na miejscu zdarzenia jest różna. Liczba, rodzaj
czynności i jej zakres są zależne od rodzaju i umiejscowienia zdarzenia, rodzaju i liczby
pokrzywdzonych, wielkości obszaru oględzin itd.
Po oględzinach wstępnych następują oględziny szczegółowe. Ten etap oględzin ma
największe znaczenie. Tu koncentrują się najistotniejsze problemy organizacji oględzin
miejsca zdarzenia, takie jak: rodzaje wykonywanych czynności w fazach statycznej
i dynamicznej, metody prowadzenia oględzin, wyznaczanie stałych odniesienia i punktów
pomiarowych, sposób ujawniania, numerowania i zabezpieczania śladów.
Ostatni etap oględzin jest też nazywany etapem kontroli. Dokonuje się w nim ostatecz-
nego oglądu miejsca zdarzenia lub innego obiektu oględzin w celu sprawdzenia prawidło-
wości i dokładności pracy uczestników oględzin. Następuje zebranie wszystkich informacji
i dokumentów, szczególnie jeżeli w ramach kryminalistycznego badania miejsca zdarzenia
prowadzono również inne czynności. Powstają pierwsze, wstępne wersje kryminalistyczne.
Odczytuje się i podpisuje dokumenty. Ujawnione i zabezpieczone ślady są pakowane.