Zgodnie z zasadami praktyki kryminalistycznej, w czasie oględzin miejsca, rzeczy lub osoby
należy zabezpieczać wszystkie ślady mogące mieć związek ze zdarzeniem. W pierwszej
kolejności ujawnione ślady biologiczne należy sfotografować i opisać, uzupełniając opis
szkicem. Ślad biologiczny należy fotografować razem z podziałką metryczną umożliwiającą
odtworzenie jego naturalnej wielkości albo wykonanie reprodukcji w skali 1:1. W opisie
ujawnionego śladu powinno się uwzględniać jego wielkość, kształt i lokalizację, a także
rodzaj podłoża, na którym ślad biologiczny występuje. Precyzyjne wykonanie tych czynności
pozwala na podjęcie próby odtworzenia przebiegu zdarzenia. Technicznie ślady biologiczne
można zabezpieczać w sposób następujący:
— z podłożem,
— bez podłoża,
— poprzez przeniesienie na inne podłoże.
W czasie prób udzielania pierwszej pomocy, także podczas np. transportu zwłok
z miejsca zdarzenia do prosektorium mogą powstać dodatkowe ślady od osób niebędą-
cych uczestnikami zdarzenia. Ślady takie mogą uniemożliwić prawidłowe odtworzenie
mechanizmu powstania plam krwi na odzieży denata, ponadto mogą zostać zatarte
(zamaskowane) inne typy śladów. Należy tu podkreślić znaczenie informacji (notatki
służbowej) uzyskanej od policjanta, który jako pierwszy pojawia się na miejscu zdarzenia.
Informacja ta powinna zawierać krótki opis miejsca zdarzenia oraz wskazania zmian, jakie
zaszły np. w wyniku działania ekipy ratunkowej. Ponadto w trakcie przeprowadzanych
oględzin miejsca zdarzenia należy wyznaczyć, zbadać i oznakować ścieżkę dostępu. Dane
personalne osób przebywających w obszarze oględzin należy podać w notatce pooględzinowej. Sposób zabezpieczenia powinien uwzględniać rodzaj podłoża, wielkość przedmiotu,
wielkość, stan i rodzaj śladu. W miarę możliwości pożądane jest stosowanie innych metod
zabezpieczania tego samego śladu.
Zabezpieczanie śladów biologicznych opiera się na następujących prawidłowościach:
— wszystkie ujawnione i zabezpieczone ślady biologiczne należy tratować jako potencjalny materiał do analizy DNA;
— osoba ujawniająca i (lub) zabezpieczająca ślad biologiczny bądź przedmiot będący
nośnikiem śladów wszystkie czynności powinna wykonywać w sposób zapobiegający
kontaminacji, tzn. stosując jednorazowe rękawice, maseczkę osłaniającą usta i nos,
a także w razie potrzeby jednorazowy fartuch lub kombinezon;
— odzież i inne tekstylia, narzędzia (noże, broń, łomy, pałki itp.), naczynia (butelki,
puszki, szklanki itp.), a także inne przedmioty, które są nośnikiem lub mogą być noś-
nikiem śladu biologicznego, należy zabezpieczać w całości, bez ingerencji w ślady;
— włosy, osypujące się suche drobiny i inne podobne substancje należy zabezpieczać
bez podłoża, najlepiej w papierowym pakieciku;
— ślady płynne, wymazy spod paznokci lub ślady ujawnione na przedmiotach, których z róż-
nych względów (materialnych, historycznych, związanych z gabarytami itp.) nie można
zabezpieczyć wraz z podłożem, należy przenieść na inne podłoże. Do tego celu najlepsze są
jałowe wymazówki. W zależności od wielkości śladu można wykorzystać jedną wymazówkę
(ślady małe) lub kilka. Ślady wilgotne, płynne przenosi się na suchą wymazówkę, natomiast
ślady wyschnięte przenosi się na wymazówkę zwilżoną jałową wodą;
— tkanki, duże kawałki mięsa itp. należy zamrozić w temperaturze –20°C lub niższej.
Zamrożenie hamuje proces rozwoju bakterii i, co najważniejsze, inaktywuje procesy
autolizy. Ślady takie można przechowywać nawet kilka miesięcy. Jeśli nie ma moż-
liwości zamrożenia tkanki, należy ślad przekazać jak najszybciej do laboratorium.
Fragmenty tkanek w wyjątkowych wypadkach można też przechowywać w 70-procentowym etanolu. Nie należy stosować formaliny;
— wszelkiego typu wymazy z różnych powierzchni ciała oraz wymazy z naturalnych
otworów ciała (wymazy z pochwy, odbytu, jamy ustnej) należy zabezpieczać na
jałowych wymazówkach, z zastrzeżeniem, że może tych czynności dokonać osoba
o kompetencjach określonych odrębnymi przepisami;
— dużym zagrożeniem dla jakości śladów biologicznych jest wilgoć i wysoka temperatura.
W takim środowisku obserwuje się gwałtowne namnażanie drobnoustrojów i rozpoczyna się proces gnicia, w wyniku którego następuje degradacja materiału biologicznego,
w tym DNA. Dlatego np. wilgotną odzież, wilgotne wymazówki powinno się wysuszyć
lub opakować w sposób umożliwiający dostęp powietrza. Suszyć należy w temperaturze
pokojowej (ok. 20–23°C), przy typowej wilgotności około 50%, w miejscu osłoniętym
przed bezpośrednim działaniem słońca. Optymalne jest suszenie w przewiewnym i suchym pomieszczeniu;
— ślady biologiczne należy pakować każdy oddzielnie; przedmioty większe — w papier
pakowy lub tekturowe pudełka, mniejsze — w różnego typu koperty. Nie należy rów
nież stosować hermetycznie zamykanych opakowań. Sposób pakowania powinien
gwarantować ochronę samego dowodu i wszystkich cech identyfikacyjnych znajdujących się na nim. Ważne jest również czytelne i niebudzące wątpliwości oznaczenie
w postaci metryczki lub opisu zawierającego wszelkie niezbędne informacje;
— każde otwarcie opakowania lub bezpośredni kontakt ze śladem biologicznym lub
przedmiotem będącym nośnikiem śladu należy odnotować np. na tylnej powierzchni
metryczki (ta zasada powinna być przestrzegana na wszystkich etapach postępowania
przygotowawczego i sądowego)
należy zabezpieczać wszystkie ślady mogące mieć związek ze zdarzeniem. W pierwszej
kolejności ujawnione ślady biologiczne należy sfotografować i opisać, uzupełniając opis
szkicem. Ślad biologiczny należy fotografować razem z podziałką metryczną umożliwiającą
odtworzenie jego naturalnej wielkości albo wykonanie reprodukcji w skali 1:1. W opisie
ujawnionego śladu powinno się uwzględniać jego wielkość, kształt i lokalizację, a także
rodzaj podłoża, na którym ślad biologiczny występuje. Precyzyjne wykonanie tych czynności
pozwala na podjęcie próby odtworzenia przebiegu zdarzenia. Technicznie ślady biologiczne
można zabezpieczać w sposób następujący:
— z podłożem,
— bez podłoża,
— poprzez przeniesienie na inne podłoże.
W czasie prób udzielania pierwszej pomocy, także podczas np. transportu zwłok
z miejsca zdarzenia do prosektorium mogą powstać dodatkowe ślady od osób niebędą-
cych uczestnikami zdarzenia. Ślady takie mogą uniemożliwić prawidłowe odtworzenie
mechanizmu powstania plam krwi na odzieży denata, ponadto mogą zostać zatarte
(zamaskowane) inne typy śladów. Należy tu podkreślić znaczenie informacji (notatki
służbowej) uzyskanej od policjanta, który jako pierwszy pojawia się na miejscu zdarzenia.
Informacja ta powinna zawierać krótki opis miejsca zdarzenia oraz wskazania zmian, jakie
zaszły np. w wyniku działania ekipy ratunkowej. Ponadto w trakcie przeprowadzanych
oględzin miejsca zdarzenia należy wyznaczyć, zbadać i oznakować ścieżkę dostępu. Dane
personalne osób przebywających w obszarze oględzin należy podać w notatce pooględzinowej. Sposób zabezpieczenia powinien uwzględniać rodzaj podłoża, wielkość przedmiotu,
wielkość, stan i rodzaj śladu. W miarę możliwości pożądane jest stosowanie innych metod
zabezpieczania tego samego śladu.
Zabezpieczanie śladów biologicznych opiera się na następujących prawidłowościach:
— wszystkie ujawnione i zabezpieczone ślady biologiczne należy tratować jako potencjalny materiał do analizy DNA;
— osoba ujawniająca i (lub) zabezpieczająca ślad biologiczny bądź przedmiot będący
nośnikiem śladów wszystkie czynności powinna wykonywać w sposób zapobiegający
kontaminacji, tzn. stosując jednorazowe rękawice, maseczkę osłaniającą usta i nos,
a także w razie potrzeby jednorazowy fartuch lub kombinezon;
— odzież i inne tekstylia, narzędzia (noże, broń, łomy, pałki itp.), naczynia (butelki,
puszki, szklanki itp.), a także inne przedmioty, które są nośnikiem lub mogą być noś-
nikiem śladu biologicznego, należy zabezpieczać w całości, bez ingerencji w ślady;
— włosy, osypujące się suche drobiny i inne podobne substancje należy zabezpieczać
bez podłoża, najlepiej w papierowym pakieciku;
— ślady płynne, wymazy spod paznokci lub ślady ujawnione na przedmiotach, których z róż-
nych względów (materialnych, historycznych, związanych z gabarytami itp.) nie można
zabezpieczyć wraz z podłożem, należy przenieść na inne podłoże. Do tego celu najlepsze są
jałowe wymazówki. W zależności od wielkości śladu można wykorzystać jedną wymazówkę
(ślady małe) lub kilka. Ślady wilgotne, płynne przenosi się na suchą wymazówkę, natomiast
ślady wyschnięte przenosi się na wymazówkę zwilżoną jałową wodą;
— tkanki, duże kawałki mięsa itp. należy zamrozić w temperaturze –20°C lub niższej.
Zamrożenie hamuje proces rozwoju bakterii i, co najważniejsze, inaktywuje procesy
autolizy. Ślady takie można przechowywać nawet kilka miesięcy. Jeśli nie ma moż-
liwości zamrożenia tkanki, należy ślad przekazać jak najszybciej do laboratorium.
Fragmenty tkanek w wyjątkowych wypadkach można też przechowywać w 70-procentowym etanolu. Nie należy stosować formaliny;
— wszelkiego typu wymazy z różnych powierzchni ciała oraz wymazy z naturalnych
otworów ciała (wymazy z pochwy, odbytu, jamy ustnej) należy zabezpieczać na
jałowych wymazówkach, z zastrzeżeniem, że może tych czynności dokonać osoba
o kompetencjach określonych odrębnymi przepisami;
— dużym zagrożeniem dla jakości śladów biologicznych jest wilgoć i wysoka temperatura.
W takim środowisku obserwuje się gwałtowne namnażanie drobnoustrojów i rozpoczyna się proces gnicia, w wyniku którego następuje degradacja materiału biologicznego,
w tym DNA. Dlatego np. wilgotną odzież, wilgotne wymazówki powinno się wysuszyć
lub opakować w sposób umożliwiający dostęp powietrza. Suszyć należy w temperaturze
pokojowej (ok. 20–23°C), przy typowej wilgotności około 50%, w miejscu osłoniętym
przed bezpośrednim działaniem słońca. Optymalne jest suszenie w przewiewnym i suchym pomieszczeniu;
— ślady biologiczne należy pakować każdy oddzielnie; przedmioty większe — w papier
pakowy lub tekturowe pudełka, mniejsze — w różnego typu koperty. Nie należy rów
nież stosować hermetycznie zamykanych opakowań. Sposób pakowania powinien
gwarantować ochronę samego dowodu i wszystkich cech identyfikacyjnych znajdujących się na nim. Ważne jest również czytelne i niebudzące wątpliwości oznaczenie
w postaci metryczki lub opisu zawierającego wszelkie niezbędne informacje;
— każde otwarcie opakowania lub bezpośredni kontakt ze śladem biologicznym lub
przedmiotem będącym nośnikiem śladu należy odnotować np. na tylnej powierzchni
metryczki (ta zasada powinna być przestrzegana na wszystkich etapach postępowania
przygotowawczego i sądowego)