Zabezpieczenie procesowe śladu mechanoskopijnego obejmuje:
a) opis w protokole oględzin z uwzględnieniem: rodzaju śladu i jego cech charaktery-
stycznych (np. oznaczeń nadanych przez producenta, kształtu, wymiarów), umiej-
scowienia, sposobu ujawnienia i zabezpieczenia technicznego oraz opisu innych
czynności kryminalistycznych podjętych względem śladu (np. suszenie, oznaczenie
stron, sposób demontażu);
b) dokumentację fotograficzną śladu zawierającą zdjęcia przedstawiające ślad (wyko-
nane techniką skalową) oraz jego lokalizację (tzw. zdjęcia sytuacyjne);
c) opis i zabezpieczenie opakowania, w którym ślad umieszczono (tzw. metryczka śladu
odpowiednio połączona z opakowaniem);
d) zaznaczenie położenia śladu na szkicu.
Zabezpieczenie techniczne chroni ślad mechanoskopijny przed zniszczeniem. Odpo-
wiednio dobrany sposób zabezpieczenia ogranicza ryzyko zmiany cech identyfikacyjnych.
Czas, w jakim ślady nadają się do badań identyfikacyjnych, jest ograniczony i zależy od
wielu czynników, jak: trwałość podłoża będącego nośnikiem śladu, warunki, w jakich ślad
się znajdował do czasu zabezpieczenia (także, w jakich jest przechowywany później), sposób
zabezpieczenia (wykorzystane w tym celu środki techniki kryminalistycznej i opakowanie).
Większość badań mechanoskopijnych wymaga uzyskania odpowiedniego materiału porów-
nawczego. Zabezpieczone ślady mechanoskopijne muszą więc zachować swą przydatność
do momentu jego uzyskania i zakończenia badań.
Najczęściej są stosowane cztery sposoby zabezpieczania technicznego śladów:
a) zabezpieczenie wraz z podłożem (lub tylko z jego częścią), na którym (której) ślad
się znajduje. Sposób ten daje biegłemu największe możliwości identyfikacji, gdyż
umożliwia prowadzenie badań na podstawie cech bezpośrednio odwzorowanych
w zabezpieczonym podłożu oraz umożliwia odtworzenie procesu powstawania
śladu, co jest konieczne przy wykonywaniu śladów porównawczych7
. W wypadku,
gdy ślad zabezpiecza się z częścią podłoża przez wycięcie lub odcięcie części obiektu
będącej nośnikiem śladu, należy tego dokonać w takiej odległości, aby nie uszkodzić
śladu, a następnie wyraźnie oznaczyć powstałe końcówki (np. w wypadku kradzieży
przewodów należy ślady cięcia wykonane przez sprawcę odciąć z fragmentem prze-
wodu i zamalować końcówkę odciętą przez zabezpieczającego — co ułatwi biegłemu
odróżnienie śladów dowodowych). Opisywanego sposobu zabezpieczenia nie można
stosować wówczas, gdyby miało to spowodować obniżenie wartości materialnej,
kulturowej lub funkcjonalnej przedmiotów (zabezpieczający powinien dołożyć
maksymalnych starań, aby ograniczyć dolegliwości związane z zabezpieczeniem
śladu). Kolejną dodatkową czynnością dokonywaną w związku z zabezpieczeniem
jest oznaczenie ustawienia demontowanego podłoża (np. oznaczenie strony ze-
wnętrznej fragmentów szkła wyjmowanych z ramy okiennej lub strony zewnętrznej
dwustronnej bębenkowej wkładki zamka podklamkowego). Umożliwia to określenie,
czy sprawca pokonał zabezpieczenie, kiedy dostawał się do pomieszczeń, czy kiedy
je opuszczał;
b) odmodelowanie, wykonanie repliki (odlewu) śladu w specjalnej masie. Najczęściej do
tego celu są używane masy silikonowe, oferowane w różnych barwach8
oraz o różnej
gęstości (umożliwiające zabezpieczenie śladów występujących na powierzchniach
pionowych). Masy silikonowe charakteryzują się prostym sposobem przygotowania
oraz doskonałymi właściwościami odwzorowującymi przy minimalnej przyczepności
do podłoża, co ułatwia oddzielenie od niego odlewu. Niestety, wadą mas jest tzw.
pocenie się odlewów9
oraz wysoka cena, która powoduje, że z reguły są nią odmo-
delowywane mniejsze ślady. Do odmodelowywania śladów mechanoskopijnych — ze
względu na słabe właściwości odwzorowujące, przyczepność do podłoża lub ograni-
czoną trwałość odlewu — nie należy stosować: gipsu (także mas gipsopodobnych),
plasteliny, silikonów budowlanych przeznaczonych do uszczelnień lub wypełnień.
Odmodelowanie jest stosowane nie tylko w celu zabezpieczenia śladów, lecz także
umożliwia poznanie powierzchni, do której dostęp jest utrudniony, np. odczytanie
treści oznaczenia znajdującego się na polu numerowym silnika pojazdu;
c) zebranie z podłoża i przeniesienie do odpowiedniego opakowania. Sposób ten
umożliwia zabezpieczenie fragmentów (części) uszkodzonych obiektów np. kawałków
rozbitych szyb, kloszy reflektorów pojazdów, a także drobin dających podstawę
do wnioskowania o użytych narzędziach, np. opiłków, wiórów metalu lub drewna.
Forma zebrania zależy od właściwości zabezpieczanego materiału, np. drobiny
metalu będącego ferromagnetykiem można zebrać specjalnymi magnesami lub
magnesem owiniętym w folię. Należy dążyć do zabezpieczenia maksymalnej ilości
drobin. Opakowania powinny być szczelne, jednak nie hermetyczne, oraz umożliwiać
łatwe ich opróżnienie;
d) fotografowanie. Sposób ten należy traktować jako dodatkowy i stosować łącznie
z wyżej opisanymi. Możliwości identyfikacji śladów mechanoskopijnych zabezpie-
czonych wyłącznie fotograficznie są bardzo ograniczone. W pewnych wypadkach
jest to jednak jedyny sposób zabezpieczenia śladów, np. obrażeń na ciele osób lub
zwłokach. W opisanych sytuacjach zaawansowane techniki fotograficzne powinien
zastosować specjalista. Wskazane są także konsultacje z biegłym.
Zasady doboru opakowania oraz ekspedycji śladów do badań laboratoryjnych (i po
badaniach) określają przepisy oraz praktyka. Do ochrony śladów mechanoskopijnych
są zalecane opakowania papierowe.
a) opis w protokole oględzin z uwzględnieniem: rodzaju śladu i jego cech charaktery-
stycznych (np. oznaczeń nadanych przez producenta, kształtu, wymiarów), umiej-
scowienia, sposobu ujawnienia i zabezpieczenia technicznego oraz opisu innych
czynności kryminalistycznych podjętych względem śladu (np. suszenie, oznaczenie
stron, sposób demontażu);
b) dokumentację fotograficzną śladu zawierającą zdjęcia przedstawiające ślad (wyko-
nane techniką skalową) oraz jego lokalizację (tzw. zdjęcia sytuacyjne);
c) opis i zabezpieczenie opakowania, w którym ślad umieszczono (tzw. metryczka śladu
odpowiednio połączona z opakowaniem);
d) zaznaczenie położenia śladu na szkicu.
Zabezpieczenie techniczne chroni ślad mechanoskopijny przed zniszczeniem. Odpo-
wiednio dobrany sposób zabezpieczenia ogranicza ryzyko zmiany cech identyfikacyjnych.
Czas, w jakim ślady nadają się do badań identyfikacyjnych, jest ograniczony i zależy od
wielu czynników, jak: trwałość podłoża będącego nośnikiem śladu, warunki, w jakich ślad
się znajdował do czasu zabezpieczenia (także, w jakich jest przechowywany później), sposób
zabezpieczenia (wykorzystane w tym celu środki techniki kryminalistycznej i opakowanie).
Większość badań mechanoskopijnych wymaga uzyskania odpowiedniego materiału porów-
nawczego. Zabezpieczone ślady mechanoskopijne muszą więc zachować swą przydatność
do momentu jego uzyskania i zakończenia badań.
Najczęściej są stosowane cztery sposoby zabezpieczania technicznego śladów:
a) zabezpieczenie wraz z podłożem (lub tylko z jego częścią), na którym (której) ślad
się znajduje. Sposób ten daje biegłemu największe możliwości identyfikacji, gdyż
umożliwia prowadzenie badań na podstawie cech bezpośrednio odwzorowanych
w zabezpieczonym podłożu oraz umożliwia odtworzenie procesu powstawania
śladu, co jest konieczne przy wykonywaniu śladów porównawczych7
. W wypadku,
gdy ślad zabezpiecza się z częścią podłoża przez wycięcie lub odcięcie części obiektu
będącej nośnikiem śladu, należy tego dokonać w takiej odległości, aby nie uszkodzić
śladu, a następnie wyraźnie oznaczyć powstałe końcówki (np. w wypadku kradzieży
przewodów należy ślady cięcia wykonane przez sprawcę odciąć z fragmentem prze-
wodu i zamalować końcówkę odciętą przez zabezpieczającego — co ułatwi biegłemu
odróżnienie śladów dowodowych). Opisywanego sposobu zabezpieczenia nie można
stosować wówczas, gdyby miało to spowodować obniżenie wartości materialnej,
kulturowej lub funkcjonalnej przedmiotów (zabezpieczający powinien dołożyć
maksymalnych starań, aby ograniczyć dolegliwości związane z zabezpieczeniem
śladu). Kolejną dodatkową czynnością dokonywaną w związku z zabezpieczeniem
jest oznaczenie ustawienia demontowanego podłoża (np. oznaczenie strony ze-
wnętrznej fragmentów szkła wyjmowanych z ramy okiennej lub strony zewnętrznej
dwustronnej bębenkowej wkładki zamka podklamkowego). Umożliwia to określenie,
czy sprawca pokonał zabezpieczenie, kiedy dostawał się do pomieszczeń, czy kiedy
je opuszczał;
b) odmodelowanie, wykonanie repliki (odlewu) śladu w specjalnej masie. Najczęściej do
tego celu są używane masy silikonowe, oferowane w różnych barwach8
oraz o różnej
gęstości (umożliwiające zabezpieczenie śladów występujących na powierzchniach
pionowych). Masy silikonowe charakteryzują się prostym sposobem przygotowania
oraz doskonałymi właściwościami odwzorowującymi przy minimalnej przyczepności
do podłoża, co ułatwia oddzielenie od niego odlewu. Niestety, wadą mas jest tzw.
pocenie się odlewów9
oraz wysoka cena, która powoduje, że z reguły są nią odmo-
delowywane mniejsze ślady. Do odmodelowywania śladów mechanoskopijnych — ze
względu na słabe właściwości odwzorowujące, przyczepność do podłoża lub ograni-
czoną trwałość odlewu — nie należy stosować: gipsu (także mas gipsopodobnych),
plasteliny, silikonów budowlanych przeznaczonych do uszczelnień lub wypełnień.
Odmodelowanie jest stosowane nie tylko w celu zabezpieczenia śladów, lecz także
umożliwia poznanie powierzchni, do której dostęp jest utrudniony, np. odczytanie
treści oznaczenia znajdującego się na polu numerowym silnika pojazdu;
c) zebranie z podłoża i przeniesienie do odpowiedniego opakowania. Sposób ten
umożliwia zabezpieczenie fragmentów (części) uszkodzonych obiektów np. kawałków
rozbitych szyb, kloszy reflektorów pojazdów, a także drobin dających podstawę
do wnioskowania o użytych narzędziach, np. opiłków, wiórów metalu lub drewna.
Forma zebrania zależy od właściwości zabezpieczanego materiału, np. drobiny
metalu będącego ferromagnetykiem można zebrać specjalnymi magnesami lub
magnesem owiniętym w folię. Należy dążyć do zabezpieczenia maksymalnej ilości
drobin. Opakowania powinny być szczelne, jednak nie hermetyczne, oraz umożliwiać
łatwe ich opróżnienie;
d) fotografowanie. Sposób ten należy traktować jako dodatkowy i stosować łącznie
z wyżej opisanymi. Możliwości identyfikacji śladów mechanoskopijnych zabezpie-
czonych wyłącznie fotograficznie są bardzo ograniczone. W pewnych wypadkach
jest to jednak jedyny sposób zabezpieczenia śladów, np. obrażeń na ciele osób lub
zwłokach. W opisanych sytuacjach zaawansowane techniki fotograficzne powinien
zastosować specjalista. Wskazane są także konsultacje z biegłym.
Zasady doboru opakowania oraz ekspedycji śladów do badań laboratoryjnych (i po
badaniach) określają przepisy oraz praktyka. Do ochrony śladów mechanoskopijnych
są zalecane opakowania papierowe.