Ślady zapachowe pozostawiane na miejscach zdarzeń przez sprawców przestępstw
jeszcze do niedawna były wykorzystywane wyłącznie do czynności o charakterze wykrywczym. Wynikało to przede wszystkim z taktyki użycia psów w służbie, pozostającej w ścisłym związku z niedługą trwałością śladów przydatnych do tropienia. Krótkotrwałość
śladów powodowała, że do celów wykrywczych nadawały się praktycznie „ślady świeże”12
i w związku z tym użycie psa było ograniczone wyłącznie do etapu badania miejsca zdarzenia
lub bezpośredniego pościgu za sprawcą. Każda zwłoka w wykorzystaniu psa prowadziła
do nieodwracalnych zmian w jakości śladu i tym samym wydłużała drogę do ustalenia
sprawcy przestępstwa. Wieloletnie obserwacje pracy psów wykorzystywanych do tropienia
śladów ludzi, przeszukania terenu, pomieszczeń lub wyszukania zapachów potwierdzały
wiarygodność rezultatów uzyskiwanych przez ten „żywy detektor” woni, jego ogromne
możliwości rozdzielcze i zdolności do zapamiętywania określonych kompleksów zapachowych. Z tego też powodu poszukiwano sposobów, które pozwoliłyby na zabezpieczenie
śladów w taki sposób, aby można było je przechowywać przez dłuższy czas. Po okresie
doświadczeń opracowano i wdrożono do praktyki metody zabezpieczania oraz ochrony
stabilnych i unikalnych składników znajdujących się w złożonym zapachu ludzkim. Stało
się to początkiem „nowej jakości” w toczących się postępowaniach karnych. Stosowane
metody zabezpieczania śladów zapachowych ludzi, możliwość ich przechowywania oraz
porównywania pozwoliły na uzyskanie i wykorzystanie informacji o sprawcach przestępstw
praktycznie na każdym etapie toczącego się procesu karnego13.
Przekształcenie śladu zapachowego pobranego na miejscu zdarzenia w materiał dowodowy następuje poprzez jego zabezpieczenie14 podczas oględzin miejsca, osoby lub rzeczy.
Zabezpieczanie śladów zapachowych15 jest jedną z najistotniejszych czynności (jeżeli nie
najistotniejszą), która ma zasadniczy wpływ na wynik badań osmologicznych. Ponieważ
materiał dowodowy jest niepowtarzalny, prawidłowe wykonanie tej czynności nabiera wyjątkowego znaczenia dla toczącego się postępowania karnego. W sytuacjach szczególnych
policyjne laboratoria kryminalistyczne mogą kierować własnych specjalistów na miejsce
oględzin celem dokonania zabezpieczenia tego typu śladów.
Dla prawidłowego zabezpieczenia śladów zapachowych konieczne jest posiadanie
podstawowego wyposażenia, w skład którego wchodzą:
• tampony zapachowe TZMO16 o zunifikowanych rozmiarach (12x30 cm),
• wyjałowione słoiki szklane z zakrętką typu twist o pojemności ok. 1 l,
• nowa spożywcza folia aluminiowa,
• wyjałowione pęsety lub szczypce ze stali nierdzewnej o długości co najmniej 30 cm,
• lateksowe rękawiczki jednorazowe,
• spryskiwacz z wodą destylowaną
Elementy wyposażenia mogą być użyte do zabezpieczenia śladów zapachowych wy-
łącznie raz na jednym obiekcie. Przed użyciem do zabezpieczania śladów zapachowych na
następnych obiektach należy skompletować nowy zestaw. Ustalono, że warunki środowiskowe nie mają istotnego wpływu na proces zabezpieczania śladów zapachowych z miejsc,
przedmiotów oraz podłoży.
Miejsce, przedmiot lub podłoże, z którego zabezpiecza się ślady dowodowe, nakrywa
się tamponami zapachowymi TZMO, a następnie folią aluminiową. Ślady zapachowe
z odzieży zabezpiecza się z tej jej części, która miała bezpośredni kontakt z ciałem człowieka.
Drobne przedmioty natomiast umieszcza się wraz z tamponami w słoiku i szczelnie zamyka.
Dopuszcza się również używanie zraszacza z wodą destylowaną w celu zwiększenia procesu
parowania zapachu. Zabezpieczania dokonuje się przez kontakt tamponów z przedmiotem
lub miejscem w czasie nie krótszym niż 30 minut. Po upływie tego czasu zdejmuje się folię,
a tampony przy użyciu pęsety przenosi do słoika i szczelnie go zamyka. W wypadku zabezpieczania śladów z drobnych przedmiotów po upływie ustalonego czasu przedmioty
te wyjmuje się ze słoika z tamponami, a słoik szczelnie zakręca17.
Ekspert, wykorzystując metody laboratoryjne, może przenieść zapach. Przeniesienia
zapachu dokonuje się w sposób kontaktowy lub bezkontaktowy przez czas co najmniej 30
minut. Przeniesienie kontaktowe następuje przez zetknięcie próbki dowodowej z czystymi
tamponami w zakręconym słoiku; przeniesienia bezkontaktowego natomiast dokonuje
się przy użyciu eksykatora, umieszczając próbkę dowodową w dolnej, a fabrycznie nowe
tampony w górnej jego części.
Przy zabezpieczeniu technicznym i procesowym śladów zapachowych obowiązują takie
same zasady, jak przy zabezpieczaniu innych śladów kryminalistycznych.
jeszcze do niedawna były wykorzystywane wyłącznie do czynności o charakterze wykrywczym. Wynikało to przede wszystkim z taktyki użycia psów w służbie, pozostającej w ścisłym związku z niedługą trwałością śladów przydatnych do tropienia. Krótkotrwałość
śladów powodowała, że do celów wykrywczych nadawały się praktycznie „ślady świeże”12
i w związku z tym użycie psa było ograniczone wyłącznie do etapu badania miejsca zdarzenia
lub bezpośredniego pościgu za sprawcą. Każda zwłoka w wykorzystaniu psa prowadziła
do nieodwracalnych zmian w jakości śladu i tym samym wydłużała drogę do ustalenia
sprawcy przestępstwa. Wieloletnie obserwacje pracy psów wykorzystywanych do tropienia
śladów ludzi, przeszukania terenu, pomieszczeń lub wyszukania zapachów potwierdzały
wiarygodność rezultatów uzyskiwanych przez ten „żywy detektor” woni, jego ogromne
możliwości rozdzielcze i zdolności do zapamiętywania określonych kompleksów zapachowych. Z tego też powodu poszukiwano sposobów, które pozwoliłyby na zabezpieczenie
śladów w taki sposób, aby można było je przechowywać przez dłuższy czas. Po okresie
doświadczeń opracowano i wdrożono do praktyki metody zabezpieczania oraz ochrony
stabilnych i unikalnych składników znajdujących się w złożonym zapachu ludzkim. Stało
się to początkiem „nowej jakości” w toczących się postępowaniach karnych. Stosowane
metody zabezpieczania śladów zapachowych ludzi, możliwość ich przechowywania oraz
porównywania pozwoliły na uzyskanie i wykorzystanie informacji o sprawcach przestępstw
praktycznie na każdym etapie toczącego się procesu karnego13.
Przekształcenie śladu zapachowego pobranego na miejscu zdarzenia w materiał dowodowy następuje poprzez jego zabezpieczenie14 podczas oględzin miejsca, osoby lub rzeczy.
Zabezpieczanie śladów zapachowych15 jest jedną z najistotniejszych czynności (jeżeli nie
najistotniejszą), która ma zasadniczy wpływ na wynik badań osmologicznych. Ponieważ
materiał dowodowy jest niepowtarzalny, prawidłowe wykonanie tej czynności nabiera wyjątkowego znaczenia dla toczącego się postępowania karnego. W sytuacjach szczególnych
policyjne laboratoria kryminalistyczne mogą kierować własnych specjalistów na miejsce
oględzin celem dokonania zabezpieczenia tego typu śladów.
Dla prawidłowego zabezpieczenia śladów zapachowych konieczne jest posiadanie
podstawowego wyposażenia, w skład którego wchodzą:
• tampony zapachowe TZMO16 o zunifikowanych rozmiarach (12x30 cm),
• wyjałowione słoiki szklane z zakrętką typu twist o pojemności ok. 1 l,
• nowa spożywcza folia aluminiowa,
• wyjałowione pęsety lub szczypce ze stali nierdzewnej o długości co najmniej 30 cm,
• lateksowe rękawiczki jednorazowe,
• spryskiwacz z wodą destylowaną
Elementy wyposażenia mogą być użyte do zabezpieczenia śladów zapachowych wy-
łącznie raz na jednym obiekcie. Przed użyciem do zabezpieczania śladów zapachowych na
następnych obiektach należy skompletować nowy zestaw. Ustalono, że warunki środowiskowe nie mają istotnego wpływu na proces zabezpieczania śladów zapachowych z miejsc,
przedmiotów oraz podłoży.
Miejsce, przedmiot lub podłoże, z którego zabezpiecza się ślady dowodowe, nakrywa
się tamponami zapachowymi TZMO, a następnie folią aluminiową. Ślady zapachowe
z odzieży zabezpiecza się z tej jej części, która miała bezpośredni kontakt z ciałem człowieka.
Drobne przedmioty natomiast umieszcza się wraz z tamponami w słoiku i szczelnie zamyka.
Dopuszcza się również używanie zraszacza z wodą destylowaną w celu zwiększenia procesu
parowania zapachu. Zabezpieczania dokonuje się przez kontakt tamponów z przedmiotem
lub miejscem w czasie nie krótszym niż 30 minut. Po upływie tego czasu zdejmuje się folię,
a tampony przy użyciu pęsety przenosi do słoika i szczelnie go zamyka. W wypadku zabezpieczania śladów z drobnych przedmiotów po upływie ustalonego czasu przedmioty
te wyjmuje się ze słoika z tamponami, a słoik szczelnie zakręca17.
Ekspert, wykorzystując metody laboratoryjne, może przenieść zapach. Przeniesienia
zapachu dokonuje się w sposób kontaktowy lub bezkontaktowy przez czas co najmniej 30
minut. Przeniesienie kontaktowe następuje przez zetknięcie próbki dowodowej z czystymi
tamponami w zakręconym słoiku; przeniesienia bezkontaktowego natomiast dokonuje
się przy użyciu eksykatora, umieszczając próbkę dowodową w dolnej, a fabrycznie nowe
tampony w górnej jego części.
Przy zabezpieczeniu technicznym i procesowym śladów zapachowych obowiązują takie
same zasady, jak przy zabezpieczaniu innych śladów kryminalistycznych.